خانواده محوری ، استراتژی راهبردی سبک زندگی مهدوی

 

در آیات قرآن و سخنان اهل بیت (ع) تا حدود زیادی شرایط و هنجارها و ناهنجارهای دوران غیبت مورد بررسی قرار گرفته و برای دوستداران اهل بیت (ع) به عنوان یک سلسله اخبار غیبی و پیش بینی های اخلاقی – اجتماعی گزارش شده است. از سوی دیگر برای حفظ شیعه و اصالت های انسانی الهی او، از جانب پیشوایان دین رهنمودهایی صادر شده است که به عنوان برنامه و استراتژی راهبردی در این دوران باید مورد توجه خاص قرار گیرد.
بطور نمونه یکی از برنامه های فرهنگی و راهبردهای عصر غیبت، توجه به کتاب، کتاب خوانی و نوشتن کتاب است. امام صادق (ع) می فرمایند:
* (احتَفِظُوا بِکُتُبِکُم فَانَّکم سَوفَ تَحتاجونَ إلَیهَا). (۱)
«نوشته های خود را نگه دارید زیرا بزودی به آنها نیازمند خواهید شد.»
* (اُکتُب و بُثَّ عِلمَکَ فی إخوانِکَ فَإن مِتَّ فأَورِث کُتُبَکَ بَنیِکَ فانهُ یَأتِی عَلَی النّاس زمانُ هَرجٍ لایَأنَسونَ فِیه إلاّ بِکُتُبهِم) (۲)
«علم خویش را بنویس و میان برادرانت انتشار بده و پس از خود کتابهای خود را برای فرزندانت به ارث باقی بگذار، زیرا که زمانی پر آشوب خواهد آمد که مردم به چیز دیگری جز کتاب اُنس نمی یابند.»
از دیگر برنامه ها و راهبردهای دوران غیبت که مربوط به مباحث خانوادگی است توجه به خانه و خانواده و ملازم بیت بودن در این دوران است.
امام صادق (ع) می فرمایند: (کُفّوا ألسِنَتِکُم وَالزَمُوا بُیُوتَکُم…) (۳)
«در دوره ی غیبت زبان های خود را نگهدارید و ملازم خانه های خویش باشید…»
حضرت جواد (ع) می فرمایند:
(و قبلَ ذلک فتنهُ شرٍّ یُمسِی الرَّجُلُ مُؤمِناً و یُصبِحُ کافِراً و یُصبِحُ مؤمناً و یُمسِی کافراً، فَمَن أدرکَ ذلک الزَّمانِ فَلیتَّقِ اللهَ وَلیکُن أحلاسِ بَیتهِ.) (۴)
«و قبل از فرا رسیدن ظهور ، فتنه ی جانکاهی پدیدار می شود که در آن، انسان با ایمان روز را به پایان می رساند و صبح (فردا) کافر می شود، و صبح مؤمن است و شب کافر می شود، پس هر کس چنین زمانی را درک کرد باید تقوی پیشه کند و چون گلیمی از گلیم های خانه اش باشد.»
امام صادق (ع) نیز در روایتی می فرمایند: (إذا کانَ ذلک فَکونُوا أحلاسَ بُیُوتِکُم حَتّی یَظهَرَ الطاهِرُ بن المُطَهَّرِ ذوالغَیبَه.) (۵)
«هنگامی که چنین زمانی فرا رسد، گلیم (مقیم و ملازم) خانه ی خود باشید تا اینکه آن امام غائب پاک سرشت و پاکزاد، ظاهر گردد.»
و امیرالمؤمنین (ع) در روایت دیگری می فرمایند:
(…وَاتَّخِذُوا صَوامِعَکم بُیُوتَکُم و عَضُّوا عَلی مِثلِ جِمرِ الغَضا وَاذکُرُوا اللهَ کثیراً…) (۶)
«در دوران غیبت خانه هایتان را محل عبادت و صومعه خود قرار دهید و آتش غضا را لای دندان بگذارید (کنایه از حفظ زبان از خطر است) و خدا را بسیار یاد کنید…»
از این گونه روایات دوگونه برداشت می توان نمود:
۱. توصیه به جامعه گریزی، انزوا، بی تفاوتی و بی خبری نسبت به حوادث دوران غیبت.
۲. توصیه به هوشیاری نسبت به حوادث دوران غیبت و توجه به بیت و خانواده محوری در این دوران، همراه با توجه به جامعه و جامعه گرائی.
پر واضح است با توجه به سیره ی اهل بیت (ع) و با نگاهی به سایر وظایف ایمانی و انسانی یک مؤمن راستین، معنای دوم و برداشت دوم مورد نظر ائمه اطهار (ع) می باشد و تأکید و اصرار اهل بیت (ع) بر خانواده محوری و ملازم خانه و خانواده بودن حاکی از توجه داشتن به اهمیت این نهاد بنیادین اجتماعی و تشکیل هسته های صالح و سالم برای تأسیس و تشکیل جامعه مهدوی است.
لذا حضرت باقر (ع) در سخنی دیگر می فرمایند:
(تزاوَروُا فیِ بُیوتکُم فَإنَّ ذلک حیاه ٌ لأمرِنا رَحِمَ الله عبداً أحیَا أمرَنا.) (۷)
«در خانه هایتان به دیدار یکدیگر بروید که این کار باعث حیات أمر ماست، رحمت خدا بر آن بنده ای که أمر ما (اهل بیت) را إحیاء کند.»
بنابراین احیاء أمر اهل بیت (ع) و حفظ مکتب و مرام آنان، وابسته به حفظ بیوت، برقراری ارتباطات و محافل خانگی و تقویت و استحکام این نهاد مقدس است.
آری در دیدگاه اسلام و نبی مکرم (ص) خانه نه فقط جایگاهی برای استراحت و خوابیدن و یا امور دنیائی است، بلکه پایگاهی برای عبادت، تحقیق، تفکر و حصنی برای اولیاء الهی است.
از نبی اعظم اسلام (ص) در خصوص علم آموزی و شرائط آن آمده است:
(لا تَعلَّمُوا العلمَ لِتَعارَوُا بِه السُّفَهاءَ و تُجَادِلُوا بِه العُلَمَاءَ وَ لَتصرِفُوا وُجُوهَ النَّاسِ إلَیکُم و ابتَغُوا بِقَولِکُم ما عِندَاللهِ فَانَّهُ یَدومُ وَ یَبقی و یَنفَدُ ماسِواهُ کُونوا یَنابیعَ الحِکمَهِ مَصابیحَ الهُدی أحلاسَ البُیوتِ (۸) سُرُجَ الَّلیلِ جُدُدَ القُلُوبِ خُلقَان الثِّیابِ تعُرفُونَ فیِ أهل السَّماءِ و تُخفُونَ فیِ أهلِ الارض.) (۹)
«علم و دانش را نیاموزید که با سفیهان و نابخردان درافتید و با دانشمندان به جدال و ستیز برخیزید و یا نظر مردم را به خود معطوف سازید بلکه در گفتار خویش، پویای همان اهدافی باشید که در پیشگاه خداوند متعال و در نزد او باقی و پایدار می باشد و ماسوای او دستخوش فنا و نابودی است.
چشمه های حکمت، چراغ های فروزان هدایت، ملازم خانه های خویش (همچون فرش و بساطی ستبر که در خانه گسترده است) مشعل های تابناک شب، دل زنده و کهن جامعه و ژنده پوش باشید تا میان اهل آسمان معروف و در میان اهل زمین، گمنام باشید.»

 

پی نوشت ها:
۱. بحار الانوار، ج ۲، ص ۱۵۲.
۲. الکافی، ج ۱، ص ۵۲.
۳. الغیبه للنعمانی، ص ۱۹۷.
۴. روزگار رهایی، ح ۹۸۰.
۵. همان، ح ۹۸۱، منظور امام از اینکه می فرمایند: «گلیمی ازگلیم های خانه اش باشد» این است که در چنین زمانی در خانه های خود پا بر جا باشید و وارد این فتنه ها نشوید.
۶. بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۶۷.
۷. بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۳۵۲.
۸. در بحارالانوار ذیل واژه ی احلاس البیوت می فرماید: (…و لعلَّه کنایهٌ عَنِ التَّواضع و عدم التَشهُّر فی النّاس.) «شاید أحلاس البیوت کنایه از تواضع و عدم شهرت میان مردم باشد.» همچنین شهید ثانی در منیة المرید، (ص ۱۳۵) می فرماید: (…و من المجاز: کن حِلسَ بیتک أی ألزمه.) « به این معنا که گاهی واژه ی أحلاسَ البیوت در معنای مجازی خود به کار می رود مثلاً وقتی گفته می شود کن حِلسَ بیتک یعنی ملازم خانه ات باش.»
۹. بحار الانوار، ج ۲، ص ۳۸.

 

منبع: نیلی پور، مهدی؛ خانواده مهدوی، اصفهان: مرغ سلیمان، چاپ سوم