نویسنده : تاجری نسب، غلامحسین
:کلمات کلیدی
قرآن، تفسیر اثری / امام مهدی علیهالسلام ، آیات مهدویّت / تفسیر، شیعی/ مهدویّت، اصالت قرآنی.
کلید واژهها: قرآن، تفسیر اثری / امام مهدی علیهالسلام ، آیات مهدویّت / تفسیر، شیعی/ مهدویّت، اصالت قرآنی.
۴. تمثّل و استشهاد
آیات اوّل تا سوم
أمْ حَسِبْتُم أن تَدخُلُوا الجَنَّةَ وَ لَمَّا یَعْلَمِ اللّهُ الَّذینَ جاهَدُوا مِنکُم وَ یَعلَمَ الصّابِرینَ؟(۱)
أمْ حَسِبْتُم أن تُتْرَکوا وَ لَمَّا یَعْلَمِ اللّهُ الَّذینَ جاهَدُوا مِنکُم…؟(۲)
أ حَسِبَ النّاسُ أن یُتْرَکوا أن یَقولوا آمَنّا و هُم لایُفتَنونَ؟(۳)
روایات
یکم. الحمیَریّ: أحمدبن محمّدبن ابینصر، عن أبیالحسن الرِّضا علیهالسلام قال: کانَ جعفربن محمّد علیهالسلام یقول:
وَ اللّهِ لایَکُونُ الَّذی تَمُدُّونَ إلَیهِ أعناقَکُم حَتّی تُمَیَّزُونَ وَ تُمَحَّصُونَ … ثُمَّ تَلا هذِهِ الآیَة: «أم حَسِبتُم أن تَدخُلُوا الجَنَّةَ…»؟(۴)
شیخ مفید(۵) و شیخ طوسی(۶) نیز، همین مضمون روایی را، از همین راوی آوردهاند؛ با این تفاوت که در نقل «ارشاد»، آیهی سورهی عنکبوت، و در نقل «غیبت» آیهی سورهی توبه روایت شده است.
آیات چهارم تا هفتم
… فَانتَظِرُوا إنّی مَعَکُم مِنَ المُنتَظِرینَ * فَأنجَیناءُ وَ الَّذینَ مَعَهُ….(۷)
… فَقُل إنَّما الغَیبُ لِلّهِ فَانْتَظِرُوا إنّی مَعَکُم مِنَ المُنْتَظِرینَ.(۸)
… قُل فَانْتَظِرُوا إنّی مَعَکُم مِنَ المُنْتَظِرینَ* ثُمَّ نُنَجّی رُسُلَنا وَ الَّذینَ آمَنوا کَذلِکَ حَقّا عَلَینا نُنجِ المُؤمِنینَ.(۹)
وَ یا قَومِ اعْمَلُوا عَلی مَکانَتِکُمْ… وَ ارْتَقِبُوا إنّی مَعَکُم رَقیبٌ.(۱۰)
______________________________
۱. آلعمران (۳) / ۱۴۲.
۲. توبه (۹) / ۱۶.
۳. عنکبوت (۲۹) / ۲.
۴. قُرب الاسناد / ۳۶۹.
۵. ارشاد ۲ / ۳۷۵.
۶. الغیبه / ۳۳۶ـ ۳۳۷.
۷. اعراف (۷) / ۷۱ـ ۷۲.
۸. یونس (۱۰) / ۲۰.
۹. همان / ۱۰۲ـ ۱۰۳.
۱۰. هود (۱۱) / ۹۳.
—————————————–
روایات
یکم. الشیخ الصّدوق: أحمدبن محمّدبن أبینصر قال: قالَ أبوالحسن الرّضا علیهالسلام :
ما أحسَنَ الصَّبرَ وَ انتِظارَ الفَرَجِ، أمَا سَمِعتَ قَولَ اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ «… وَ ارْتَقِبُوا إنّی مَعَکُم رَقیبٌ»، «فَانْتَظِرُوا إنّی مَعَکُم مِنَ المُنْتَظِرینَ»؟ فَعَلَیکُم بِالصَّبر…(۱)
دوم. العیّاشیّ: محمّدبن الفُضَیل، عَن أبیالحسن الرّضا علیهالسلام قالَ: سَألتُهُ عَن شَیءٍ فِی (انتظارِ) الفَرَج، فَقال:
أوَ لَیسَ تَعلَمُ أنَّ انْتِظارَ الفَرَجِ مِنَ الفَرَجِ؟ إنَّ اللّهَ یَقولُ: «فَانْتَظِرُوا إنّی مَعَکُم مِنَ المُنْتَظِرینَ».(۲) ثُمَّ قالَ: «إنَّ اللّه تَبارَکَ وَ تَعالی یَقول: «وَ ارْتَقِبُوا إنّی مَعَکُم رَقیبٌ».(۳)
آیهی هشتم
… وَ الَّذینَ یَکنِزونَ الذَّهَبَ وَ الفِضَّةَ وَ لایُنفِقونَها فی سَبیلِ اللّهِ فَبَشِّرهُم بِعَذابٍ ألیمٍ.(۴)
روایات
یکم. العیّاشیّ: مُعاذبن کثیر، قال: سَمِعتُ أباعبداللّه علیهالسلام قال:
… فَإذا قامَ قائِمُنا حَرَّمَ عَلی کُلِّ ذیکَنْزٍ کَنْزَهُ، حَتّی یَأتِیَهُ بِهِ فَیَستَعِینَ بِهِ عَلی عَدُوِّهِ. وَ هُوَ قَولُ اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «… وَ الَّذینَ یَکنِزونَ الذَّهَبَ وَ … فَبَشِّرهُم بِعَذابٍ ألیمٍ».»(۵)
آیهی نهم
… وَ سَیَعْلَمُ الَّذینَ ظَلَموا أیَ مُنقَلِبٍ یَنْقَلِبُونَ.»(۶)
______________________________
۱. کمالالدین / ۶۴۵؛ تفسیر عیّاشی ۲ / ۲۳ به اختصار.
۲. تفسیر عیّاشی ۲ / ۱۴۶؛ کمالالدّین / ۶۴۵ با کمی تفاوت در الفاظ.
۳. تفسیر عیّاشی ۲ / ۱۶۸؛ کنزالدّقائق ۶ / ۲۳۲.
۴. توبه (۹) / ۳۴.
۵. تفسیر عیّاشی ۲ / ۹۳؛ کافی ۴ / ۶۱؛ صافی ۱ / ۶۹۹.
۶. شعراء (۲۶) / ۲۲۷.
——————————————-
روایات
یکم. الشیخ الصّدوق: هشامبن سالم، عن الصّادق، عن أبیه، عن جَدِّه علیهمالسلام قال: قالَ رَسولُ اللّهِ صلیاللهعلیهوآلهوسلم :
«القائِمُ مِن وُلدِی… إلَی اللّهِ أشکُو المُکَذِّبینَ لی فی أمرِهِ، وَ الجاحِدینَ لِقَولی فی شأنِهِ، وَ المُضِلّینَ لاِءُمَّتی عَن طَریقَتِهِ،«وَ سَیعَلَمُ الَّذینَ ظَلَمُوا أیَ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُونَ».(۱)
دوم. الشیخ الصّدوق: الحسینبن خالد، عَن الرّضا، عن أبیه، عن آبائِه علیهمالسلام قال: قالَ رَسولُ اللّهِ صلیاللهعلیهوآلهوسلم :
… مِن وُلدِ الحُسَینِ تِسعَةُ أئِمَة، تاسِعُهُم القائِمُ من وُلدی، إلَی اللّهِ أشکُوا المُنکِرینَ لِفَضلِهِم وَ المُضَیِّعینَ لِحُرمَتِهِم بَعدی، وَ کَفی بِاللّهِ وَلیّا وَ ناصِرا لِعِترَتی وَ أئِمَّةِ أُمَّتی، وَ مُنتَقِما مِنَ الجاحِدینَ لِحَقِّهِم، «وَ سَیَعلَمُ الَّذینَ ظَلَموا أیَ مُنْقَلبٍ یَنْقَلِبُونَ».(۲)
مؤخَّره(۳
______________________________
۱. کمالالدین / ۴۱۱؛ إعلام الوَری / ۳۹۹ـ ۴۰۰؛ نَوادِر الاخبار / ۲۲۳.
۲. کمال الدین / ۲۶۰ـ ۲۶۱؛ المحجَّه/ ۱۶۲ـ ۱۶۳.
—————————————–
منابع
۱. ابنابیالحدید، عبدالحمید (۵۸۶ـ ۶۵۶). شرح نهجالبلاغه. تحقیق: لجنة احیاء الذخائر، ۵ ج. بیروت: دارمکتبة الحیاة، ۱۹۸۳ م.
۲. ابنابییعقوب، احمد (یعقوبی، قرن سوم). تاریخ یعقوبی. ترجمه: دکتر محمّد ابراهیم آیتی، ۲ ج. تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۲ ش.
۳. ابناثیر، مجدالدّین مبارک (۵۴۴ـ ۶۰۶). النهایة فی غریب الحدیث و الاثر. تصحیح: عبدالعزیز الطهطاوی، ۴ ج. مصر: مطبعة العثمانیة، ۱۳۱۱ ق.
۴. ابنحجر هیتمی، احمدبنمحمّد (۸۹۹ـ ۹۷۴). الصواعق المحرقة. مقدّمه: سیّد طیّب جزائری. نجف: مکتبة الهدی (افست از چاپ مصر: مطبعة المیمنیة، ۱۳۱۲ ق)
۵. ابنحنبل، احمدبنمحمّد (۱۶۴ـ ۲۴۱). المسند. مصر: مطبعة المیمنیة، ۱۳۱۳ ق.
۶. ابنخلّکان، احمدبنمحمّد (۶۰۸ـ ۶۸۱) .وفیات الاعیان. تحقیق: محمّد محییالدّین عبدالحمید، ۶ ج. قاهرة: مکتبة النهضة المصریة، ۱۹۴۸ م.
۷. ابندُرید، ابوبکر محمّدبنالحسن (م ۳۲۱ ق.) جمهرة اللّغة. تحقیق: رمزی منیر بعلبکی، ۳ ج. بیروت: دارالعلم للملأیین، ۱۹۸۷ م.
۸. ابنصباغ مالکی، نورالدّین علیبنمحمّد (۷۸۴ـ ۸۵۵). الفصول المهمّة فی معرفة احوال الأئمّة. بیروت: دارالاضواء، ۱۴۰۹ ق.
۹. ابنطاووس، سیّد رضیالدّین علی (۵۸۹ـ ۶۶۴). الملاحم و الفتن. بیروت: الاعلمی، ۱۴۰۸ ق.
۱۰. ابنعبدالبرّ قرطبی، یوسفبنعبداللّه (۳۶۸ـ ۴۶۳). الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ۴ ج. افست از چاپ بیروت: دارالکتاب العربی، ۱۳۵۹ ق.
۱۱. ابنفارس رازی، احمد (م ۳۹۵). مُجمل اللّغة. تحقیق: زهیر عبدالمحسن سلطان، ۲ ج. بیروت: الرسالة، ۱۴۰۶ ق.
۱۲. ابنکثیر دمشقی، ابوالفداء اسماعیل. النهایة فی الفتن و الملاحم. تحقیق: محمّد احمد عبدالعزیز زیدان، ۲ ج. بیروت: دارالجیل، ۱۴۰۸ ق.
۱۳. اردبیلی، محمّدبنعلی (م ۱۱۰۱). جامع الرواة، ۲ ج. قم: مکتبة المرعشی، ۱۴۰۳ ق.
۱۴. استرآبادی، سیّد شرفالدّین علی (قرن ۱۰). تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة. تحقیق: حسین استادولی. قم: مؤسّسة النشر الاسلامی، ۱۴۰۹ ق.
۱۵. امین عاملی، سیّد محسن (م ۱۳۷۱). البرهان علی وجود صاحبالزّمان. تهران: نینوی الحدیثة.
۱۶. بحرانی، سیّد هاشم (م ۱۱۰۷). البرهان فی تفسیر القرآن. تصحیح: سیّد محمود موسوی زرندی، ۵ ج. (همراه با مقدّمهی تفسیر مرآة الانوار، نوشتهی میرزا ابوالحسن عاملی) قم: دارالکتب العلمیّة، ۱۳۹۴ ق.
۱۷. ـــــــــــــ، حلیةالابرار: تحقیق: غلامرضا بروجردی .قم: مؤسّسة المعارف الإسلامیّة، ۱۴۱۵ ق.
۱۸. ــــــــــــــ، المحجة فی ما نزل فی القائم الحجة. تحقیق: سیّد محمّد منیر میلانی. بیروت: مؤسّسة الوفاء، ۱۴۰۳.
۱۹. ـــــــــــــ، الیتیمة و الدرة الثمینة. تحقیق: فارس حسّون کریم. بیروت: اعلمی، ۱۴۱۵ ق.
۲۰. بخاری، محمّدبناسماعیل (۱۹۴ـ ۲۵۶). الصحیح، ۴ ج. بیروت: دارالفکر، ۱۴۰۱ ق. (افست از چاپ استانبول: مطبعة العامرة)
۲۱. برقی،
۲۲. بروجردی، سیّد محمّد حسین (م ۱۳۸۰). جامعاحادیث الشیعة، ۲۶ ج. قم: مدینة العلم، ۱۳۹۹ـ ۱۴۱۸ ق.
۲۳. تاجری نسب، غلامحسین. انتظار مهدی، بذر انقلاب جهانی.تهران: بدر، ۱۳۵۸ ش.
۲۴.ــــــــــــــ، علوم قرآنی «اسباب نزول ـ ناسخ و منسوخ» (جزوه درسی). [ تکثیر]: تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قلهک، دانشکدهی الاهیّات و معارف اسلامی، ۱۳۷۰ ش.
۲۵. ـــــــــــــ، مهدویّت در قرآن و سنت، پایاننامه دکترای علوم قرآن و حدیث.
۲۶. ترمذی، محمّدبنعیسی (۲۰۹ـ ۲۷۹). الجامع الصحیح (السنن). تحقیق: احمد محمّد شاکر (ج ۱ و ۲)، محمّد فؤاد عبدالباقی (ج ۳)، کمال یوسف الحوت (ج ۵)، ۵ ج. بیروت: دارالفکر، ۱۴۰۸ ق.
۲۷. تستری، محمّد تقی. قاموس الرجال. قم: مؤسّسة النشر الاسلامی، ۱۴۰۷ ق به بعد.
۲۸. جوهری، اسماعیلبنحماد (م ۳۹۸). تاج اللّغة و صحاح العربیة (الصحاح). تحقیق: احمد عبدالغفور عطّار، ۶ ج. بیروت: دارالعلم للملأیین، ۱۴۰۴ ق.
۲۹. جوهری، احمدبنمحمّدبن عیاش (م ۴۰۱). مقتضب الاثر (چاپ شده همراه با الاستنصار کراجکی). نجف: مطبعة العلویّة، ۱۳۴۶ ق.
۳۰- جوینی شافعی، ابراهیمبنمحمّد (۶۴۴ـ ۷۳۲). فرائد السمطین. تحقیق: محمّد باقر محمودی، ۲ ج. بیروت: محمودی، ۱۳۹۸ ق.
۳۱. حافظ شیرازی، شمسالدین (م ۷۹۱). دیوان. تصحیح: سیّد محمّدرضا جلالی نائینی، نذیر احمد. تهران: امیرکبیر، ۱۳۵۲ ش.
۳۲. حرّانی، حسنبنعلی (قرن ۴). تحفالعقول عن آل الرسول. تحقیق: محمّدحسین الأعلمی. بیروت: الاعلمی، ۱۳۸۹ ق.
۳۳. حسکانی نیشابوری، عبیداللّهبنعبداللّه. (قرن ۵). شواهد التنزیل لقواعد التفضیل. تحقیق: محمّد باقر محمودی، ۳ ج. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۴۱۱ ق.
۳۴. حرّ عاملی، محمّدبنحسن (م ۱۱۰۴). اثباة الهداة بالنصوص و المعجزات. تصحیح: سیّد هاشم رسولی، ترجمه: محمّد نصرالهی، احمد جنّتی، ۷ ج. تهران: دارالکتب الاسلامیّة، ۱۳۵۷ ش.
۳۵. ــــــــــــــ، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة (وسائل الشیعة). تحقیق: مؤسّسة آلالبیت علیهمالسلام لاحیاء التراث، ۳۰ ج. قم: آلالبیت، ۱۴۰۹ ق.
۳۶. حمیری، عبداللّهبنجعفر (قرن ۳). قرب الاسناد. تحقیق: مؤسّسة آلالبیت علیهمالسلام لاحیاء التراث. قم. آلالبیت، ۱۴۱۳ ق.
۳۷. حویزی، عبد علیبنجمعة (قرن ۱۱). نورالثقلین. تصحیح: سیّد هاشم رسولی محلاتی، ۵ ج. قم: علمیّة، ۱۳۸۵ ق.
۳۸. خاتونآبادی، میرمحمّد صادق (م ۱۲۷۲). کشفالحق (اربعین). تصحیح: داوود میرصابری. تهران: بنیاد بعثت، ۱۳۶۱ ش.
۳۹. خزّاز قمی، علیبنمحمّد (قرن ۴). کفایة الاثر. تحقیق: عبداللّطیف الحسینی، قم: بیدار، ۱۴۰۱ ق.
۴۰. خزاعی رازی، ابوالفتوح (قرن ۶). رَوض الجِنان و رَوح الجَنان. تصحیح: محمّد جعفر یاحقّی، محمّد مهدی ناصح، ۲۰ ج. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی، ۱۳۷۱ ش به بعد.
۴۱. دهخدا، علیاکبر (قرن ۱۴). لغتنامه، ۵۰ ج. تهران: لغتنامه، ۱۳۳۷ ش.
۴۲. ذهبی، شمسالدّین محمّد (م ۷۴۸). سِیَر اعلام النبلاء. تحقیق: شعیب الارنؤوط و همکاران، ۲۵ ج. بیروت: الرسالة، ۱۴۱۳ ق.
۴۳. رازی، فخرالدّین محمّدبنعمر (م ۶۰۴). مفاتیح الغیب (تفسیر کبیر)، ۱۶ ج. بیروت: دارالفکر، ۱۴۱۰ ق.
۴۴. راغب اصفهانی، حسینبنمحمّد (م ۴۲۵). مفردات الفاظ القرآن. تحقیق: صفوان عدنان داوودی .دمشق: دارالقلم، بیروت: دارالشامیة، ۱۹۹۲ م.
۴۵. راوندی، قطبالدّین سعیدبنهبةاللّه (م ۵۷۳). الخرائج و الجرائح. تحقیق: مؤسّسة الامام المهدی علیهالسلام ، ۳ ج. قم: مؤسّسة الامام المهدی علیهالسلام ، ۱۴۰۹ ق.
۴۶. شریف رضی (۳۵۹ـ ۴۰۴). نهجالبلاغه. تحقیق: صبحی صالح. بیروت، ۱۳۸۷ ق.
۴۷. زبیدی حنفی، محمّدبنمحمّدمرتضی (م ۱۲۰۵). تاج العروس من جواهر القاموس. تحقیق: محمّد قاسم، محمّدبنابیراشد، ۱۰ ج. قاهره: مطبعة الخیریّة، ۱۳۰۷ ق.
۴۸. زیدبنعلی علیهالسلام (۷۸ـ ۱۲۰). تفسیر غریبالقرآن. تحقیق: حسنمحمّدتقی حکیم. بیروت: دارالعالمیة، ۱۴۱۲ ق.
۴۹. سبطابنالجوزی، شمسالدّین یوسف (م ۶۵۴). تذکرة الخواص. تحقیق: محمّد صادق بحرالعلوم. تهران: نینوی الحدیثة.
۵۰. سلمی شافعی، یوسفبنیحیی (قرن ۷). عقدالدرر فی اخبار المنتظر. تحقیق: عبدالفتاح محمّد حلو. قاهره: مکتبة عالم الفکر، ۱۳۹۹ ق.
۵۱. سلیمبنقیس هلالی (م ۷۶). کتاب سُلیم. تحقیق: محمّد باقر انصاری زنجانی، ۳ ج. قم: الهادی، ۱۴۱۵ ق.
۵۲. سمرقندی، ابواللّیث نصربنمحمّد (قرن ۴). بحرالعلوم. تحقیق: علیمحمّد معوّض، عادل احمد عبدالموجود، زکریّا عبدالمجید النّوتی، ۳ ج. بیروت: دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۳ ق.
۵۳. سیوطی، جلالالدّین عبدالرّحمان (م ۹۱۱). الاتقان فی علوم القرآن.
۵۴. ـــــــــــ، تاریخ الخلفاء. تحقیق: محمّد محییالدّین عبدالحمید. قاهره: مکتبة التجاریة الکبری، ۱۹۵۲ م.
۵۵. ـــــــــــ، الدّرّ المنثور فی التفسیر بالمأثور. تحقیق: خلیل المیّس، ۸ ج. بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۳ ق.
۵۶. ـــــــــــ، کفایة الطالب اللّبیب فی خصائص الحبیب صلیاللهعلیهوآلهوسلم (الخصائص الکبری). تصحیح: محمّد شریف الدّین حیدرآبادی، ابوبکر علوی حسینی، ۲ ج. حیدرآباد: دائرةالمعارف النظامیّة، ۱۳۲۰ ق.
۵۷. شبلنجی، مؤمنبنحسن (قرن ۱۴). نورالأبصار (همراه اسعاف الرّاغبین صبّان). تصحیح: احمد سعد علی. قاهره: دارالفکر، ۱۳۶۸ ق.
۵۸. شرتونی لبنانی، سعیدبنعبداللّه (م ۱۹۱۲). اقربالموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ۳ ج. بیروت: مطبعة مرسلی الیسوعیّة، ۱۸۸۹ م.
۵۹. شیبانی.
۶۰. صبّان، محمّدبنعلی (م ۱۲۰۶). اسعاف الرّاغبین (همراه نورالابصار شبلنجی). تصحیح: احمد سعد علی. قاهره: دارالفکر، ۱۳۶۸ ق.
۶۱. صدوق، محمّدبنعلیبنبابویه (م ۳۸۱). التوحید. تصحیح: سیّد هاشم حسینی تهرانی. تهران: مکتبة الصدوق، ۱۳۸۷ ق.
۶۲. ـــــــــــ، الخصال. تحقیق: علیاکبر غفّاری. بیروت: اعلمی، ۱۴۱۰ ق.
۶۳. ـــــــــــ، علل الشرایع. بیروت: اعلمی، ۱۴۰۸ ق.
۶۴. ـــــــــــ، عیون اخبار الرّضا علیهالسلام . تصحیح: حسین الاعلمی. بیروت، اعلمی، ۱۴۰۴ ق.
۶۵. ـــــــــــ، کمالالدّین و تمام النعمة. تصحیح: علیاکبر غفّاری. تهران: صدوق، ۱۳۹۰ ق.
۶۶. ـــــــــــ، معانی الاخبار. تصحیح: علیاکبر غفّاری. بیروت: دارالمعرفة، ۱۳۹۹ ق.
۶۷. صعیدی، حسین یوسف موسی. الافصاح فی فقه اللّغة، ۲ ج. قاهره: مطبعة المدنی، ۱۳۸۴ ق.
۶۸. صفّار قمی، محمّدبنحسن (م ۲۹۰) .بصائر الدرجات. تصحیح: محسن کوچهباغی. قم: مکتبة المرعشی، ۱۴۰۴ ق.
۶۹. طبری (عامّی)، محمّدبن جریربن یزید (۲۲۴ـ ۳۱۰). جامعالبیان (تفسیر طبری). تحقیق: خلیل المیّس، ۱۵ ج. بیروت: دارالفکر، ۱۴۰۸ ق.
۷۰. طبری (امامی)، محمّدبن جریربن رستم (قرن ۵). دلائل الامامة. تحقیق: مؤسّسة البعثة. قم: البعثة، ۱۴۱۳ ق.
۷۱. طبرسی، ابومنصور احمدبنعلی (قرن ۵). الاحتجاج. تحقیق: ابراهیم بهادری، محمّد هادی بِه، ۲ ج. تهران: اسوه، ۱۴۱۳ ق.
۷۲. طبرسی، ابوعلی فضلبن حسن (۴۶۸ـ ۵۴۸). إعلام الوری بأعلام الهدی. تصحیح: علیاکبر غفاری. بیروت: دارالمعرفة، ۱۳۹۹ ق.
۷۳. ـــــــــــ، جوامع الجامع، تصحیح: ابوالقاسم گرجی. تهران: دانشگاه تهران، قم: مرکز مدیریّت حوزه، ۱۴۱۰ ق.
۷۴. ـــــــــــ، مجمعالبیان. تصحیح: سیّد هاشم رسولی، ۵ ج. بیروت: دار احیاء التراث العربی، ۱۳۷۹ ق.
۷۵. طریحی، فخرالدّینبنمحمّد علی (م ۱۰۸۵). مجمعالبحرین و مطلع النیّرین. تحقیق: سیّد احمد حسینی، ۶ ج. تهران: المکتبة المرتضویّة، ۱۳۶۵ ش.
۷۶. طوسی، ابوجعفر محمّدبنحسن (۳۸۵ـ ۴۶۰). الامالی. تحقیق: مؤسّسة البعثة. قم: دارالثقاقة، ۱۴۱۴ ق.
۷۷. ـــــــــــ، التبیان فی تفسیر القرآن، ۱۰ ج. نجف: المطبعة العلمیّة، ۱۳۷۶ ق.
۷۸. ـــــــــــ، رجال. تحقیق: سیّدمحمّد صادق بحرالعلوم. نجف: المکتبة الحیدریّة، ۱۳۸۱ ق.
۷۹. ـــــــــــ، الغیبة. تحقیق: عباداللّه طهرانی، علی احمد ناصح. قم: مؤسّسة المعارف الاسلامیّة، ۱۴۱۱ ق.
۸۰. عبداللّهبنعبّاس (م ۶۸). صحیفة علیبن ابیطلحة. تحقیق: راشد عبدالمنعم الرجال. بیروت: دارالجیل، ۱۴۱۴ ق.
۸۱. عسقلانی، شهابالدّینابنحجر (۷۷۳ـ ۸۵۲). تهذیب التهذیب. تحقیق: خلیل المیس، ۱۴ ج. بیروت: دارالفکر، ۱۴۰۴ـ ۱۴۰۹ ق.
۸۲. عهد عتیق. ترجمهی فاضلخان همدانی، لندن: مطبعهی واتس، ۱۸۵۶ م.
۸۳. عهد عتیق. ترجمهی از زبان عبرانی و…. لندن: مطبعهی لوه و برایدن، ۱۸۹۵ م.
۸۴. عیّاشی سمرقندی، ابوالنضرمحمّدبنمسعود (قرن ۴). تفسیرالعیّاشی. تصحیح: سیّدهاشم رسولی محلاّتی، ۲ ج. بیروت: اعلمی، ۱۴۱۱ ق.
۸۵. فرّاء بغوی، حسینبن مسعود (م ۵۱۶). معالم التنزیل فی التفسیر و التأویل، ۵ ج. بیروت: دارالفکر، ۱۴۰۵ ق.
۸۶. فراتبن ابراهیم کوفی.تفسیر فرات الکوفی (قرن ۳). تحقیق: محمّد کاظم. تهران: وزرات ارشاد، ۱۴۱۰ ق.
۸۷. فیروزآبادی، مجدالدین محمّدبن یعقوب (۷۲۹ـ ۸۱۷). القاموس المحیط. تحقیق: ابوالوفاء هورینی، ۴ ج. بیروت: دارإحیاء التراث العربی، ۱۹۹۱ م.
۸۸. فیض کاشانی، محمّدمحسنبنمرتضی (م ۱۰۹۱).الصافی. تحقیق: سیّد حسن لواسانی، ابوالحسن شعرانی، ۲ ج. تهران: الاسلامیه، ۱۳۹۳ ق.
۸۹. ـــــــــــ، نوادر الاخبار. تحقیق: مهدی انصاری قمی. تهران: مؤسّسهی مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۷۰ ش.
۹۰. فیّومی، احمدبن محمّد (م ۷۷۰). المصباح المنیر. بیروت: دارالفکر.
۹۱. قرطبی، محمّدبن احمد (م ۶۷۱). الجامع لأحکام القرآن، ۱۰ ج (+ یک جلدفهرست). بیروت: دارالکتب العلمیّة، ۱۴۰۸ ق.
۹۲. قمی، علیبنابراهیم (قرن ۴). تفسیر القمی. تصحیح: سیّد طیّب جزائری، ۲ ج. قم: دارالکتاب، ۱۴۰۴ ق. (افست از چاپ نجف: مکتبة الهدی، ۱۳۸۶ ق.)
۹۳. قندوزی حنفی، سلیمانبنابراهیم (م ۱۲۹۴). ینابیع المودّة. مقدّمه: سیّد محمّد مهدی خرسان. کاظمیّه: دارالکتب العراقیّة، ۱۳۸۵ ق. (افست ازچاپ استانبول، ۱۳۰۲ ق.)
۹۴. کراجکی، محمّدبنعلی (م ۴۴۹). الاستنصار (همراه با مقتضب الاثر جوهری). نجف: مطبعة العلویّة، ۱۳۴۶ ق.
۹۵. ـــــــــــ، کنزالفوائد. تحقیق: عبداللّه نعمة، ۲ ج. بیروت: دارالاضواء، ۱۴۰۵ ق.
۹۶. کلینی، محمّدبنیعقوب (م ۳۲۹). الکافی. تصحیح: علیاکبر غفّاری، ۸ ج. تهران: دارالکتب الاسلامیّة، ۱۳۸۸ ق.
۹۷. گنجی شافعی، محمّدبنیوسف (م ۶۵۸). البیان فی اخبار صاحب الزّمان. تعلیق: سیّد محمّد مهدی خرسان. قم: الهادی، ۱۳۹۹ ق.
۹۸. متّقی هندی، علاءالدّین علی (م ۹۷۵). کنزالعمال. تصحیح: صفوة السقا، ۱۶ ج. بیروت: مؤسّسة الرسالة، ۱۴۰۵ ق.
۹۹. مجلسی، محمّد باقربنمحمّد تقی (۱۰۳۷ـ ۱۱۱۱). بحارالأنوار. تهران: مکتبة الاسلامیّة، دارالکتب الاسلامیّة، ۱۳۷۶ـ ۱۳۹۲ ق.
۱۰۰. ـــــــــــ، مرآة العقول. تصحیح: سیّد هاشم رسولی، ۲۶ ج (+ ۲ جلدمقدّمه). تهران: دارالکتب الاسلامیة، ۱۴۰۴ ق.
۱۰۱. مشهدی، محمّدبن محمّدرضا (قرن ۱۲).کنزالدقائق و بحرالغرائب. تحقیق: حسین درگاهی، ۱۴ ج. تهران: وزارت ارشاد، ۱۳۶۶ ش.
۱۰۲. مفید، محمّدبن محمّدبن نعمان (م ۴۱۳) .الاختصاص. تصحیح: علیاکبر غفّاری. قم: مؤسّسة النشر الاسلامی، ۱۴۱۶ ق.
۱۰۳. ـــــــــــ، الارشاد. تحقیق: مؤسّسة آلالبیت علیهمالسلام لإحیاء التراث، ۲ ج. قم: مؤسّسة آلالبیت، ۱۴۱۳ ق.
۱۰۴. مکرم، عبدالعال سالم [ و] احمد مختار عمر. معجم القرائات القرآنیّة، ۸ ج. تهران: اسوه، ۱۴۱۲ ق.
۱۰۵. میبدی، رشیدالدّین. کشف الاسرار و عدّة الابرار. تصحیح: علیاصغر حکمت. تهران: امیرکبیر.
۱۰۶. میرلوحی اصفهانی، سیّد محمّد (قرن ۱۱).گزیدهی کفایةالمهتدی. تصحیح و گزینش: گروه احیای تراث فرهنگی. تهران: وزارت ارشاد، ۱۳۷۳ ش.
۱۰۷. میلانی، سیّد علی. نفحات الازهار فی خلاصة عبقات الأنوار، ۱۲ ج. قم: مطبعة مهر، ۱۴۱۴ ق.
۱۰۸. نباطی عاملی، زینالدین علیبنیونس (م ۸۷۷). الصراط المستقیم. تصحیح: محمّد باقر بهبودی، ۳ ج.تهران: مکتبةالمرتضویّة، ۱۳۸۴ ق.
۱۰۹. نسائی، احمدبن شعیب (۲۱۵ـ ۳۰۳). تفسیر النسائی. تحقیق: صیری عبدالخالق شافعی، سیّدبنعبّاس الحلیمی، ۲ ج. قاهرة: مکتبة السنّة، ۱۴۱۰ ق.
۱۱۰. نعمانی، محمّدبنابراهیم (قرن ۴). الغیبة. تحقیق: علیاکبر غفّاری. تهران: مکتبة الصدوق، ۱۳۹۷ ق.
۱۱۱. نوری، حسینبنمحمّد تقی (۱۲۵۴ـ ۱۳۲۰). کشف الاستار عن وجه الغائب عن الابصار. مقدّمه: سیّدعلی حسینی میلانی. تهران: نینوی الحدیثة، ۱۴۰۰ ق.
۱۱۲. نیشابوری، مسلمبنحجّاج. (۲۰۶ـ ۲۶۱). الصحیح. تحقیق: محمّد فؤاد عبدالباقی، ۵ ج. بیروت: دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۲ ق.
۱۱۳. نیلی، بهاءالدّین علیبنعبدالکریم (قرن ۹). منتخب الانوار المضیئة. تحقیق: عبداللّطیف الکوه کمری. قم: مطبعة الخیّام، ۱۴۰۱ ق.
۱۱۴. یسوعی، فردیسان توتل. المنجد فی الاعلام. بیروت: دارالمشرق، ۱۹۸۲ م.
آخرین دیدگاه‌ها