شیعه باید ساز و برگ جنگی در انتظار ظهور امام زمان مهيا کند تا آن حضرت را ياري کند و به حضورش شرفياب گردد.
در اينجا دو مطلب بحث مي شود:
مطلب اوّل: ذکر فضيلت مهيّا کردن سلاح.
مطلب دوّم: بيان آنچه بر مرزبانی و مهيا کردن اسب [آماده باش بودن] دلالت دارد، معني و اقسام مرزبانی نيز در اين مطلب ياد مي شود.
مطلب اوّل: روايتي که نعماني به سند خود از امام صادق عليه السلام آورده بر آن دلالت دارد، که آن حضرت فرمودند: لِيُعِدَّنَّ أحَدُکُمْ لِخُرُوج القائِم عليه السلام وَ لَوْ سَهْماً فَإنَّ اللَّهَ تَعالي إذا عَلِمَ ذَلِکَ مِنْ نِيَّتِهِ رَجَوْتُ لِأن يُنْسِئَ فِي عُمُرِهِ؛ هر يک از شما براي خروج حضرت قائم عليه السلام [سلاحي] مهيّا کند هر چند که يک تير باشد، که خداي تعالي هرگاه بداند که شخص چنين نيّتي دارد اميدوارم عمرش را طولاني کند. [۱]
آنچه درباره فرموده امام عليه السلام: لِأنْ يُنْسِئَ فِي عُمُرِهِ (اميدوارم عمرش را طولاني کند) در نظرم مي آيد اين است که خداي تعالي به سبب اين عمل عمرش را طولاني مي نمايد، خواه اينکه عمرش آنقدر طولاني بشود که زمان ظهور حضرت قائم عليه السلام را دريابد يا نه، و «إنساء» در لغت به معني تأخير است. و شيخ کليني رحمه الله در روضه کافي به سند خود از ابوعبد اللَّه جعفي روايت آورده که گفت: حضرت ابوجعفر محمد بن علي امام باقر عليه السلام به من فرمودند: منتهاي زمان مرزبانی نزد شما چند روز است؟ عرضه داشتم: چهل روز. فرمودند: ولي مرزبانی ما مرزبانی اي است که هميشه هست، و هر کس در راه ما اسبي را مهيّا نمايد، به مقدار دو وزن آن تا مادامي که آن را نگهداشته برايش [ثواب] خواهد بود، و هر کس سلاحي را براي [ياري] ما مهيّا سازد، تا وقتي که نزد او هست به مقدار وزن آن برايش [ثواب] خواهد بود، از يک بار و دو بار و سه بار و چهار بار بي تابي نکنيد [يعني اگر مکرّر ديديد که امامان بر حق شما مظلوم و مقهور شدند نااميد نشويد] به درستي که مَثَلِ ما و شماها مانند پيغمبري است که در بني اسرائيل بود و خداوند – عزَّ و جلّ – به او وحي فرمود که قوم خود را به جهاد فراخوان، که من تو را ياري خواهم کرد، پس آنها را از هر جا که بودند جمع کرد و با هم روي به سوي دشمن نهادند، هنوز شمشير و نيزه اي به کار نبرده بودند که دشمنان بر آنها غلبه کردند و ايشان روي به هزيمت نهادند، بار ديگر خداوند متعال به او وحي فرستاد که قوم خويش را به جهاد دعوت کن به درستي که من شما را ياري خواهم کرد، پس آن پيغمبر ايشان را جمع کرد و همگي را به سوي دشمن بسيج نمود، ولي هنوز شمشير و نيزه اي به کار نبرده بودند که شکست خوردند و گريختند. سپس [براي سومين بار] از خداوند به آن پيغمبر وحي فرمود که که قومت را به جهاد دعوت کن، به درستي که من شما را ياري خواهم کرد، چون قوم خويش را به جهاد فراخواند عرضه داشتند: تو وعده نصرت به ما دادي و ما مغلوب شديم. پس خداي عزّ و جلّ به او وحي فرمود: که اگر جهاد نکنيد مستوجب آتش عذاب خواهيد شد، عرض کرد: پروردگارا جهاد با کفّار نزد من از آتش عذاب بهتر است. پس آن پيغمبر قوم خود را به جهاد دعوت نمود، سيصد و سيزده تن از آنان به عدد اهل بدر او را اجابت کردند، پس با آنها به سوي دشمن روي نهاد، و هنوز شمشير و نيزهاي به کار نبرده بودند که خداي عزّ و جلّ فتح و پيروزي را نصيب آنان ساخت. [۲]
مجلسي رحمه الله در شرح فرموده امام عليه السلام: «مرزبانی ما مرزبانی اي است که هميشه هست» گويد: يعني بر شيعيان واجب است که خود را بر اطاعت امام بر حق، و انتظار فَرَجِ او ببندند، و براي ياري نمودنش مهيّا باشند». و در شرح فرمايش آن حضرت عليه السلام: «به مقدار دو وزن آن…» گويد: «يعني ثواب صدقه دادنِ دو برابر وزن آن طلا و نقره هر روز برايش خواهد بود، و احتمال دارد که از باب تشبيه معقول به محسوس باشد، يعني: براي او دو چندان وزن آن اسب ثواب خواهد بود».
مطلب دوّم: در بيان معني مرابطه (=مرزبانی) و فضيلت آن است، خداي عزّ و جلّ فرمايد: «يا أَيُّها الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ»؛ [۳] اي کساني که ايمان آورده ايد صبور باشيد و يکديگر را به صبر و پايداري سفارش نماييد و مرابطه کنيد و خدا ترس باشيد که پيروز و رستگار شويد. بدان که مرابطه از «رَبْط» به معني بستن گرفته شده، و منظور از آن در کتاب و سنّت چند معني است: معني اوّل: آنچه فقها در کتاب جهاد از مباحث فقه ياد کردهاند اينکه: شخص مؤمن در يکي از مراکز نفوذ دشمن اسب [و مرکب] خود را نگاه دارد، براي حفظ بلاد اسلام از يورش و هجوم کفّار، که هرگاه بر مسلمين هجوم کنند آنها را دفع نمايد. و حدّاقل اين مرابطه سه روز و حدّاکثر چهل روز است، و چون از چهل روز بيشتر شود ثواب مجاهدين را خواهد داشت، و در استحباب اين گونه از مرابطه بين زمان حضور امام عليه السلام و زمان غيبت او فرقي نيست، و اين مرابطه فضيلت بسيار دارد، چنانکه در حديث نبوي که در کتاب جواهر الکلام [۴] به نقل از منتهي حکايت شده از پيغمبر اکرم صلي الله عليه و آله است که فرمود: «يک شب مرابطه کردن [و اسب مهيّا داشتن] در راه خدا از اينکه شخص يک ماه روزها روزه باشد و شبها به عبادت قيام نمايد ثوابش بيشتر است، پس هرگاه بميرد عملي که انجام مي داده بر او جريان خواهد يافت، و روزيش بر او جاري خواهد شد، و از فرشتهاي که در قبر مردگان را بازجويي کند، ايمن خواهد ماند».
و در حديث نبوي ديگري است که: «هر ميّتي نامه عملش پيچيده و پروندهاش مهر [و بسته] ميشود مگر مرابطه کننده (=مرزبانی) در راه خدا که عملش تا روز قيامت زياد مي گردد، و از فرشته بازجوي قبر [از فتنه دوران فترت خ ل] ايمن خواهد ماند».
و در حديث نبوي سومي آمده است: «دو چشم است که آتش به آنها نرسد، چشمي که از خوف خدا گريسته و چشمي که شب را براي حراست و پاسداري در راه خداوند بيدار مانده باشد».
توضيح: اينکه پيغمبر اکرم صلي الله عليه و آله فرموده: «روزيش بر او جاري خواهد شد» شايد منظور عالم برزخ باشد، به قرينه بعضي از اخبار و تفسير بعضي از آيات، چنانکه بر اهل عنايت و خرد پوشيده نيست.
دو نکته: شايسته است در اينجا دو نکته را تذکر دهيم:
۱- اينکه اين گونه مرابطه (=مرزبانی) نيابت بردار است، و استحباب نيابت از زندگان و مردگان در ساير اعمال نيک و کارهاي مستحب بيان داشتيم، و به دلايل ديگري که در فقه ياد شده است.
۲- اينکه استحباب اين مرابطه در صورتي است که ضرورت نداشته باشد، وگرنه در صورت ضرورت داشتن واجب کفايي خواهد بود.
معني دوّم: اينکه مؤمن با امام زمانش مرابطه کند، به اينکه خودش را به رشته ولايت او ببندد و مربوط سازد، و به پيروي و ياري حضرتش ملتزم گردد. و اين گونه از مرابطه بر همه افراد عيني است، و نيابت در آن نيست، و اين يکي از ارکان ايمان است، و خداوند متعال هيچ عملي را بدون آن نمي پذيرد.
و بر اين مطلب دلالت دارد – اضافه بر آنچه در مبحث وجوب انتظار و مباحث ديگر گذشت – آنچه علي بن إبراهيم قمي به سند صحيحي در تفسير آيه ياد شده از امام صادق عليه السلام آورده که فرمود: (صبر کنيد) بر مصايب (و يکديگر را به صبر واداريد) بر واجبات، (و مرابطه کنيد) بر امامان عليهم السلام. [۵] و در تفسير برهان و غير آن از امام باقر عليه السلام آمدئه که درباره فرموده خداي عزّ و جلّ: «يا أَيُّها الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا». فرموده: بر انجام فرايض و واجبات صبر کنيد و با دشمنانتان پايداري کنيد، و با امام منتظرتان مرابطه نماييد. [۶] .و در همان کتاب به سند صحيحي از امام صادق عليه السلام آمده که فرمود: بر فرايض و واجبات صبر کنيد و يکديگر را بر مصايب به صبر واداريد و بر امامان مرابطه نماييد. [۷] و از امام کاظم عليه السلام است که فرمود: بر مصايب صبر کنيد و يکديگر را به تقيّه کردن واداريد و بر کسي که به او اقتدا داريد مرابطه نمائيد، و خداترسي را پيشه سازيد باشد که پيروز و رستگار شويد. [۸]
و از يعقوب سرّاج از حضرت امام صادق عليه السلام در معني آيه شريفه چنين آمده: بر اذيّت در راه صبر کنيد. راوي گويد: عرضه داشتم: (فَصابِرُوا)؟ فرمود: [يکديگر را] بر دشمنتان با وليّتان به صبر واداريد. عرض کردم: (وَ رَابِطُوا)؟ فرمود: بر پاي ماندن بر إمامتان، و تقوي و خداترسي را پيشه سازيد باشد که پيروز و رستگار شويد. عرضه داشتم: اين تنزيل است؟ فرمود: آري. [۹] و در حديث ديگري آمده که فرمود: با امامتان در آنچه به شما امر فرموده و بر شما فرض کرده مرابطه نماييد.
وجوب مرابطه به اين معني از ضروريات مذهب است، بنابراين از آوردن دليل بر اين مطلب بي نياز هستيم، اضافه بر اينکه دلالت آيات و اخبار بر آن همچون خورشيد نيمروز روشن است، پس بر آنان که چشم و گوششان باز است پوشيده نيست.
معني سوّم: اينکه اسب و مانند آن را به انتظار ظهور صاحب الزمان – عجّل اللَّه تعالي فرجه – نگاهدارد، تا بر آن سوار شده و با دشمنان آن حضرت مقابله نمايد، و اين گونه از مرابطه از مستحبات مؤکَّد است، و دليل بر فضيلت آن – اضافه بر آنچه از روضه کافي حکايت کرديم – روايتي است که در فروع کافي در کتاب الدّواجن به سند خود از ابن طيفور متطبّب آورده که گفت: حضرت ابوالحسن عليه السلام به من فرمود: بر چه مرکبي سوار مي شوي؟ عرضه داشتم: بر أُلاغ. آن حضرت عليه السلام فرمود: آن را چند خريده اي؟ عرض کردم: سيزده دينار. فرمود: اين همان اسراف است اينکه الاغي را به سيزده دينار خريداري کني و اسب تاتاري را واگذاري. عرضه داشتم: اي سرور من به درستي که هزينه اسب تاتاري از هزينه الاغ بيشتر است. فرمود: البته کسي که به هزينه الاغ را مي دهد هم او هزينه اسب را هم مي دهد، آيا ندانسته اي که هر کس اسبي را به انتظار امر ما نگاهدارد، و به سبب آن دشمنمان را خشمگين سازد، و او به ما منسوب باشد خداوند روزيش را فراخ گرداند، و شرح صدر به او عطا کند، و به آرزويش برساند، و يار او بر حوائجش باشد. [۱۰]
و در برهان و غير آن به نقل از تفسير عيّاشي به سند خود از امام صادق عليه السلام در معني آيه مرابطه آمده: صبر کنيد، ميفرمايد: از گناهان، و يکديگر را به صبر واداريد بر انجام فرايض و واجبات، و خداترسي را پيشه کنيد، خداوند فرمايد: امر به معروف و نه ياز منکر نماييد. سپس فرمود: و کدام منکر از اين زشت تر که اين امّت بر ما ظلم کردند و ما را کشتند؟ و مرابطه کنيد: [خداوند] فرمايد: در راه خدا [مرابطه کنيد] . و ماييم راه بين خدا و خلق او، و ماييم رشته ارتباط، توجّه کنيد هر کس در دفاع از ما جهاد کند به راستي که از پيغمبر صلي الله عليه و آله و آنچه از سوي خداوند آورده جهاد کرده است… [۱۱]
و در همان کتاب از حضرت ابوجعفر امام باقر عليه السلام درباره اين آيه آمده که فرمود: درباره ما نازل گشت، و رباطي که به آن مأموري شده ايم هنوز نشده، و از نسل ما آن مرابط خواهد بود. [۱۲]
توضيح: منظور از مرابط – چنانکه از تأمل در فرمايشات ايشان عليهم السلام برايم ظاهر شده – همان امام منتظر – عجل اللَّه تعالي فرجه الشريف – مي باشد، و جهت اين نامگذاري براي آن حضرت روشن است.
توجه: مقصود اصلي در اينجا ياد کردن گونه دوم و سوّم از مرابطه بود، و گونه اوّل آن را هم به منظور فايده بيشتر و نتيجه زيادتر ياد نموديم.
رک: مکیال المکارم؛ محمد تقی موسوی اصفهانی؛ جلد ۲)
——————————————————————————————————-
[۱] غيبت نعماني، ۱۷۳.
[۲] روضة الکافي، ۳۸۱، ح ۵۷۶.
[۳] سوره آل عمران، آيه ۲۰۰.
[۴] جواهر الکلام، ۴۰:۲۱.
[۵] تفسير برهان، ۱۲۹:۱.
[۶] تفسير برهان، ۳۳۴:۱، ح ۴ و سوره آل عمران، آيه ۲۰۰.
[۷] تفسير برهان، ۳۳۴:۱، ح ۲.
[۸] تفسير برهان، ۳۳۴:۱، ح ۳.
[۹] تفسير برهان، ۳۳۵:۱، ح ۱۲.
[۱۰] فروع کافي، ۵۳۵:۶، ح ۱، باب دواجن.
[۱۱] تفسير برهان، ۳۳۵:۱، ح ۱۰.
[۱۲] تفسير برهان، ۳۳۵:۱، ح ۱۳.
آخرین دیدگاه‌ها