نام کامل حسین بن محمد تقی نوری
لقب صاحب مستدرک الوسائل
زادروز ۱۴ دی ۱۲۱۷ خورشيدی
زادگاه نور، ایران
تاریخ درگذشت ٨ مهر ۱۲٨۱ خورشيدی
محل درگذشت نجف، عراق
خویشاوندان سرشناس شیخ فضل الله نوری
دین اسلام
مذهب شیعه
میرزای نوری در کتاب مستدرک الوسائل شرح حال خود را چنین می نگارد:
در روز ۱۸ شوّال سال ۱۲۵۴ در قریه “یالو” از روستای شهر نور مازنداران متولّد شدم. در حالی که هشت سال داشتم پدرم درگذشت. سال ها بدون مربّی ماندم تا آن که به حدود سنّ بلوغ رسیدم. در این زمان خدای متعال نعمت ملازمت عالم جلیل و فقیه زاهد ورع نبیل مولی محمّد علی بن آقا زین العابدین بن موسی رضا محّلاتی را به من عطا فرمود (پس از آن به تهران رفت و آنجا با شیخ عبدالرحیم بروجردی متّصل گردید و برای استفاده از وی نزد او ماند و دختر او را به همسری گرفت و پس از چندی با وی در سال ۱۲۷۳ به عراق مهاجرت کرد) و با او (شیخ عبدالحیم بروجردی) در سال ۱۲۷۳ به عراق مهاجرت کردم و سپس او بازگشت و من چهار سال در نجف ماندم.
بعد به دلیل تشتّت امور به ایران مسافرت کردم و بار دیگر در سال ۱۲۷۸ به عراق بازگشتم و ملازمت عالم نحریر فقیه جامع شیخ عبدالحسین تهرانی را برگزیدم. او اوّل کسی است که به من اجازه داد. با او زمانی در کربلا و سپس دو سال در کاظمین بودم. در سال ۱۲۸۰ خدای متعال زیارت خانه خودش را به من روزی فرمود. سپس به نجف بازگشتم و چند ماه اندک به مجلس بحث شیخ مرتضی انصاری درآمدم تا درگذشت. آنگاه در سال ۱۲۸۴ به ایران بازگشتم و در آن سال به زیارت حضرت رضا علیه السلام مشرّف شدم. بار دیگر در سال ۱۲۸۶ به عراق بازگشتم که در آن سال استادم علامه شیخ العراقین تهراتی درگذشت. بار دیگر به سفر حج رفتم و به نجف بازگشتم و چند سالی ماندم تا آن که همزمان با مهاجرت میرزا سیّد محمّد حسن شیرازی تقدیر در همراهی او با من مساعدت کرد و سال هایی با او گذراندم.
برای سومین بار توفیق حج برایم نصیب شد و پس از بازگشت در سال ۱۲۹۷ به ایران سفر کردم و برای دومین بار به زیارت مشهد الرضا علیه السلام مشرّف گردیدم. در سال ۱۲۹۹ نیز برای چهارمین بار به حج مشرّف شدم و به سامرّا بازگشتم و تا سال ۱۳۱۴ در آنجا ماندم. (پس از فوت میرزا محمّد حسن شیرازی) آنگاه به قصد اقامت در نجف تا آخر عمر – ان شاء الله تعالی – به این شهر بازگشتم تا کنون که بیش از شصت سال از عمرم گذشته است. در این مدّت قسمت زیادی از عمرم در سفرها و خلوت کردن با علمای اخیار گذشته و با این همه خدای تعالی در خلال این زمان جمع اخبار پراکنده و نظم متفرّقات آثار را به من روزی فرمود.
او در شب چهارشنبه ۲۷ جمادی الاولی ۱۳۲۰ در نجف وفات یافت و بنا به وصیّت خود در حرم امیر المومنین در ایوان حجره سوم از طرف راست آن که از در قبله به صحن شریف در آید که حجره دختر ناصرالدین شاه باشد مدفون شد.
میرزا یحیی اصفهانی در باره زندگی میرزای نوری چنین می نگارد:
محدث نوری با این که خود خزانه ای بزرگ از کتاب های نفیس داشت شوق زیادی به جستجوی کتاب ها هم داشت. روزی در حال جستجوی کتاب های من بود که به نسخه ای از کتاب “دلائل الامامه” طبری برخورد. شوق زیادی به دیدن کتاب نشان داد و برای استنساخ کتاب از من اجازه خواست. من اصل کتاب را به او بخشیدم و یک نسخه از آن برای خودم نوشتم. و برای جبران این احسان چند نسخه شریف نفیس به من نشان داد. روزی در خانه اش وعده کردیم و او سه مجموعه ی منقول از خط شیخ بزرگوار محمّد بن مکّی شهید اوّل را به من نشان داد که یکی از آن ها به خط شیخ محمّد جبعی (جدّ شیخ بهائی) و دو مجموعه دیگر به خطّ بعضی از نوادگان شهید اوّل بود.
محدّث نوری به من خبر داد که این مجموعه ها عینا در اختیار علامه مجلسی رحمه الله بوده است و هر جا که در کتاب بحار می فرماید :«به خطّ شیخ محمّد جبعی نقل از خطّ شهید قدّس سرّه» مراد او همین مجموعه هاست… .
”’استادان وی”’
۱- ملا محمّد علی محلّاتی
۲- شیخ عبدالرحیم بروجردی که در تهران از او درس گرفت و با دخترش ازدواج کرد.
۳- شیخ عبدالحسین تهرانی (شیخ العراقین) در کربلا و کاظمین به خدمت او رسید و تقریرات درس او را نگاشت.
۴- شیخ مرتضی انصاری در نجف اشرف از او بهره علمی برد.
۵- میرزا محمّد حسن شیرازی سالها در سامرّا در خدمت او بود.
۶- مولی فتحعلی سلطان آبادی در آداب سلوک شرعی از خدمت او بهره برد.
۷ – سیّد مهدی قزوینی
۸ – مولی علی بن میرزا خلیل تهرانی
۹- حاج ملّا علی کنی
۱۰ – میر محمّد هاشم خوانساری.
”’شاگردان او”’
۱- محدّث بزرگوار حاج شیخ عبّاس قمی
۲- علّامه محقّق شيخ أقا بزرگ تهراني
۳- شیخ اسماعیل بن محمّدباقر اصفهانی
۴- شیخ علی اکبر نهاوندی
۵- مجاهد شهید شیخ فضل الله نوری . وی خواهر زاده و داماد شیخ نیز بود.
۶- شیخ مرتضی بن محمّد بن احمد عاملی
۷- شیخ محمّدحسین کاشف الغطاء
۸- علّامه مجاهد سیّد عبدالحسین شرف الدین عاملی صاحب کتاب المراجعات.
۹- سیّد جمال الدین ابن سیّد عیسی عاملی اصفهانی
۱۰- آیت الله شیخ محمّدباقر بیرجندی نگارنده کتاب “کبریت احمر”
۱۱- آیت الله سیّد ابوالقاسم دهکردی اصفهانی
۱۲- آیت الله حاج آقا سیّد حسین طباطبائی قمی. فقیه بزرگواری که در داستان بی حجابی با رضاخان پهلوی مخالف کرد و در نتیجه از ایران به عراق تبعید شد.
۱۳- شیخ محمّدرضا نجفی اصفهانی
۱۴ شیخ جواد بلاغی
۱۵- حاج میرزا محمّد ارباب قمی
۱۶- شیخ حیدرقلی سردار کابلی
۱۷- سیّد میرزا مهدی بن مصطفی تفرشی
۱۸- میرزا جواد آقا ملکی تبریزی
۱۹ – سیّد ابوطالب شیرازی
۲۰ – حاج میرزا ابوالفضل تهرانی
۲۱- میرزا محمّد بن رجبعلی تهرانی عسکری
۲۲- شیخ مهدی بن هادی نوری
۲۳- میرزا محمّد بن عبدالهادی رنکونی
۲۴- سیّد نصر الله تقوی اخوی
۲۵- آیت الله آقا ضیاء عراقی
۲۶- مرحوم میرزا علی اکبر صدر الاسلام همدانی صاحب کتاب “تکالیف الانام فی غیبة الامام علیه السلام”
۲۷- آیت الله سیّد شمس الدین محمود تبریزی مرعشی پدر آیت الله مرعشی نجفی.
۲۸- آیت الله سیّد حسن صدر کاظمی صاحب کتاب “تأسیس الشیعة لعلوم الاسلام”
۲۹- آیت الله سیّد احمد معروف به سیّد آقا شوشتری جزایری
۳۰- مرحوم شیخ علی زاهد
۳۱- آیت الله سیّد عبدالحسین بن علی آل کمونه بروجردی
۳۲- شیخ محمّدباقر بن محمّدجعفر بهاری
۳۳- علامه نسّابه، سید مهدی بن علی بحرانی غریفی
۳۴- سید محمّدباقر کشمیری لکنوی
۳۵- سید علم الهدی نقوی کابلی
۳۶- شیخ علی طریحی نجفی
۳۷- شیخ علی یزدی حائری نگرانده “الزام الناصب فی اثبات الحجّة الغائب علیه السلام”
”’آثار و تألیفات”’
۱- الاربعونیات
۲- “البدر المشعشع” در ذرّیه موسی المبرقع فرزند امام یازدهم محمّد تقی علیه السلام
۳- “تحیة الزائر” در استدراک “تحفة الزائر” اثر علامه مجلسی. این کتاب را حاجی شیخ عباس قمی تمام کرده است.
۴- ترجمه جد دوم دارالسلام تألیف خودش
۵- “جواب سوال سیّد محمّدحسن کمال پوری”
۶- “حواشی توضیح المقال” یعنی رجال صغیر اثر میرزای استرآبادی که در آخر “منتهی المقال” چاپ شده است.
۷- “حواشی منتهی المقال” در علم رجال
۸- “دارالسلام” در چند جلد در رویا و منام که تألیف آن در شب جمعه ۸ جمادی الاولی ۱۲۹۲ در نجف تمام شده است.
۹- “رساله ای در ترجمه مرحوم ملا ابوالحسن شریف عاملی” که آن را در سال ۱۲۷۶ در پشت تفسیر وی نوشته است.
۱۰- رساله ای در ردّ شبهاتی که بر فصل الخطاب وی وارد کرده اند.
۱۱- “رساله ای در توریخ موالید ائمّه علیهم السلام” که در نزد او صحیح تر بوده است.
۱۲- “سلامة المرصاد” در زیارت عاشورا و اعمال مسجد کوفه که آن را در سال ۱۳۱۷ برای مشهدی عباسعلی خیّام تبریزی نگاشته است.
۱۳- “شاخه طوبی” ده هزار بیت در ختوم و اعمال ماه ربیع المولود و …
۱۴- “الصحیفة الرابعة السجّادیة” غیر آنچه در صحیفه سجادیّه و الصحیفة الثّانیة اثر شیخ حرّ عاملی و الصحیفة الثالثة اثر میرزا عبدالله افندی در مثالب معاویه
۱۵- فصل الخطاب در تاریخ جمع قرآن و …
۱۶- “فهرست کتب” کتابخانه خودش
۱۷- “الفیض القدسی” در شرح حال علامه مجلسی
۱۸- “کلمه طیبه” در احادیث و حکایات اخلاقی که نگارش آن در شب پنجشنبه ۱۴ محرم ۱۳۰۱ اتمام یافته است.
۱۹- “لولوء و مرجان” در شرایط پله اوّل و دوم روضه خوانی که تألیف آن روز جمع ۱۰ ذی الحجة ۱۳۱۹ اتمام یافته است.
۲۰- مجموعه ای در متفرقات
۲۱- “مستدرک مزار بحار الانوار”
۲۲- “مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل” که مستدرک کتاب وسائل الشیعه اثر شیخ حرّ عاملی است.
۲۳- “معالم العبر” مستدرک جلد ۱۷ قدیم بحار الانوار در مواعظ و حکم. نگارش آن ۶ رمضان ۱۲۹۶ اتمام یافته است.
۲۴- “مواقع النجوم و مرسلة الدرّ المنظوم” در سلسله اجازات علما
۲۵- “المولودیّة” دیوان اشعار اوست.
۲۶- “میزان السماء” در تعیین مولد حضرت خاتم الانبیا که آن را در تهران به درخواست ملا علی کنی تألیف کرد. همان سفری که عازم زیارت مرقد ثامن الحجج بود. نگارش آن شنبه ۱۳ ربیع الاوّل ۱۲۹۹ اتمام یافته است.
۲۷- “نجم ثاقب” در احوال امام غائب عجل الله تعالی فرجه. وی این کتاب را به دستور استاد بزرگوار خود میرزا محمّد حسن شیرازی نوشته است. میرزای شیرازی بر این کتاب تقریظ کوتاهی بدین عبارات نوشته است:
بسم الله الرحمن الرحیم. بحمد الله تعالی و حسن توفیقه و برکات امام العصر ولیّ الله و حجّته فی ارضه و بلاده و خلیفته علی خلقه و عباده علیه و علی آبائه البررة الکرام افضل التّحیّة و السلام. این کتابی است در نهایت تمامیّت و حسن ترتیب و جودت تهذیب که در نظر ندارم در این باب به این خوبی کتابی نوشته شده باشد و در دفع شبهه و تصحیح عقیده بر متدیّن مراجعه اش لازم است تا ان شاء الله تعالی از لمعان انوار هدایتش به سر منزل ایقان و ایمان و محلّ امن و امان رسند. خداوند اقدس عزّ اسمه هر که را در این امر خیر بزرگ دخلی داشته، از انصار آن جناب علیه السلام مقرّر فرماید. «حرّره الاحقر محمّدحسن الحسینی»
۲۸- “کشف الاستار عن وجه الغائب عن الابصار” جواب قصیده نعمان آلوسی بغدادی که در ردّ امام زمان سروده است و آن را برای علمای نجف می فرستد و مرحوم محدث نوری این رساله را در چواب او در چند روز اندک می نگارد. این کتاب توسط جلال برنجیان ترجمه شده که به دست نشر آفاق در دست چاپ است.
۲۹- “جنة المأوی” در ذکر کسانی که در غیبت کبری به دیدار حضرت حجّت فائز شده اند اتمام این تألیف یکشنبه ۱۳ شوّال ۱۳۰۲ بوده است. این کتاب توسط جلال برنجیان ترجمه شده که به دست نشر آفاق در دست چاپ است.
میرزای حسین نوری در باب دفاع از امام زمان علیه السلام جدّیت زیادی داشته است و در جمع آوری نام و ویژگی های کسانی که در عصر غیبت کبری به خدمت آن حضرت راه یافته اند تلاش زیادی کرده است. از این رو آثار وی از اعتباری بسیار برخوردار است و موجب افزودن ایمان و یقین به آن حضرت می شود. در این سه اثر جواهرات زیادی وجود دارد که بر خوانندگان ضروری است به این سه اثر اخیر مراجعه کنند و آن ها را با دقّت زیاد مورد مطالعه قرار دهند.
(مدارک. علامه محدّث نوری، اثر محمّد حسین صفاخواه و عبدالحسین طالعی، انتشارات ابرون، شابک ۸-۱۰-۵۶۴۲-۹۶۴ )
آخرین دیدگاه‌ها