آخرالزمان اصطلاحى است در فرهنگ اديان بزرگ دنيا، به معناى آَخرين دوران حيات بشر و قبل از برپايى قيامت.
در فرهنگ اسلامى، آخر الزمان، هم دوران نبوت پيامبر اكرم صلی الله علیه و آله، تا وقوع قيامت را شامل مى شود و هم دوران غيبت و ظهور مهدى موعود ارواحنا له الفداء را در دوران معاصر. عدّه اى از مفسّران و متفكّران مسلمان با اتكا به آياتى از قرآن كريم اعراف: ۱۳۸، انبياء: ۱۰۵، صافات: ۱۷۱ و ۱۷۲ استخلاف انسان در زمين، فرمانروا شدن نيكوكاران زمين، وراثت صالحان و پيروزى حق بر باطل را به رقم جولان دائمى باطل، به عنوان سرنوشت آينده بشر مطرح كرده اند و آيات و روايات مربوط به تحولات آخر الزمان را بيانگر نوعى فلسفه تاريخ مى دانند. به اعتقاد ايشان، عصر آخر الزمان عبارت از دوران شكوفايى تكامل اجتماعى و طبيعى نوع انسان است.

چنين آينده اى امرى است محتوم كه مسلمانان بايد انتظار آن را داشته باشند و نبايد منفعل و دلسرد به حوادث واقعه بنگرند، بلكه با حالتى پر نشاط و خواهان صلاح جامعه انسانى و آگاه از تحقّق اهداف تاريخى انتظار و سرشار از اميد، آماده و كوشا درخور اين انتظار مقدس باشند.
در چارچوب اين برداشت، آخر الزمان قطعه معيّنى از تاريخ نوع انسان است كه او بايد در آن، حركت تكاملى تدريجى خود را تا تحقّق وعده الهي ادامه دهد. در حالى که در کتب علماء متقدّم همچون “کمال الدين ” شیخ صدوق رحمه الله و الغيبه شيخ طوسي رحمه الله چنين تفسيرى از تاريخ نبوده و تحولات آخر الزمان امرى است غير عادى كه در آخرين بخش از زندگى نوع انسان واقع مي گردد و به تحوّلات قبلى جامعه انسانى مربوط نمى شود.
شناخت آخر الزمان يا فرجام شناسى (Eschetologie) در آیین يهود، مسيحيت و زرتشتى نيز حائز اهميت است. نگاهى به دردها وآلام بشر انديشمند امروز و قربت او در زوال فطرت پاک آَدمى، چنين مى نماياند كه در ميان همه خواسته هاى ضد و نقيضش، امروز يكى هست كه همه در آن مشتركند و همه اقوام و ملل يك صدا خواهان آزادى اند.[۱]
احاديث بسيارى در اسلام آمده است كه حضرت مهدى ارواحنا له الفداء در آخرالزمان ظاهر مى شود. پيامبر اكرم صلی الله علیه و آله بر فراز منبر فرمود: مهدى از عترت و اهل بيت من است. او درآخرالزمان ظهور مي كند. [۲]
و نيز فرمود: مژده باد شما را به ظهور مهدى كه او در آخرالزمان به هنگام سختى روزگار و فتنه و اختلاف و عدم امنيت مى آيد و خداوند به وسيله او زمين را از قسط و عدل پر مى نمايد. [۳]
امام باقر علیه السلام نيز مى فرمايد: دولت ما آخرين دولت هاست…. [۴]
پيامبر صلی الله علیه و آله دست ها را به سوي آسمان برافراشت و گفت: خداوندا برادرانم را به من بنمايان. يكى از اصحاب گفت: مگر ما برادران شما نيستيم؟ فرمود: نه، شما ياران من ايد. برادران من كسانى اند كه در آخرالزمان مى آيند و به من نديده ايمان مى آورند. خداوند آن ها را پيش از آن كه از صلب پدران به رحم مادران درآيند، با نام خود و پدرانشان به من معرّفى نموده است كه استقامت هر يک از اَن ها در دين خود، از كندن خارهاى گون در شب تاريک، و به دست گرفتن آتش گداخته سخت تر است. آن ها مشعل هاى هدايت اند كه خداوند آن ها را از فتنه هاي تيره و تار نجات مي بخشد. [۵]
در باره فتن و حوادث آخرالزمان، احاديث بى شمارى از حضرت ختمى مرتبت و حضرات ائمّه علیهم السلام در كتب حديث به ثبت رسيده است. مجموعه هايى از آن احاديث، به صورت كتب مستقلى به نام الملاحم و الفتن، الغيبة، اشراط الساعه و ديگر نام ها نگاشته شده است.
روايات معصومين علیهم السلام نشان مى دهد:
۱. با سپرى شدن اين دوران، بساط زندگى دنيوى برچيده و مرحله اى جديد در نظام اَفرينش آغاز مى شود.
۲. آخرالزمان خود به دو مرحله كاملاً متفاوت تقسيم مى شود: دوران نخست كه در آن انسان به مراحل پايانى انحطاط اخلاقي مى رسد. دوران بعد، عصر تحقّق وعده هاى الهى به پيامبران و اولياى خداست و با قيام مصلح جهانى آغاز مى شود. كلّيات عقايد مربوط به آخرالزمان تقريباً از سوى همه فرقه هاى اسلامى پذيرفته شده است، ولى در خصوص وابستگى اين تحوّلات به ظهور مهدى ارواحنا له الفداء و نيز هويّت او اختلاف نظر وجود دارد.
———————————————————————
[۱] نشريه موعود شماره ۱۱ و ۱۰ص ۵۴.
[۲] غيبة طوسي ص ۱۱۱ بحارالانوار، ج ۵۱ص ۷۴.
[۳] منتخب الأثرص ۱۷۱.
[۴] بحارالانوار ج ۵۲ ص ۳۳۲ اثبات الهداة ج ۳ ص ۶ ۵۱.
[۵] بحارالانوار ج ۵۲ص ۲۴ ا منتخب الاثرص ۵۱۵ الزام الناصب ص۱۳۷.

(رک: مرکز جهانی اطلاع رسانی آل البیت علیهم السلام)