جایگاه مهدویت در اهل سنت
درآمد
نه تنها امت اسلامی، بلکه جمیع ادیان و حتی مکاتب غیر دینی، بر ظهور موعود و منجی و مصلح آخر الزمان تکیه کرده اند.
مهدویت و ظهور مهدی در آخر الزمان، عقیده ای است که مسلمانان با وجود اختلاف مذاهب، بر آن متفق هستند. همة مذاهب اسلامی، بر این مطلب اتفاق دارند که در آخر الزمان، شخصی از عترت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم قیام کرده و زمین را از عدل و داد پر خواهد کرد؛ همان طور که از ظلم و جور پر شده است. عده زیادی از علمای اهل سنت، تصریح کرده اند که این عقیده، مورد اتفاق مسلمین است و برخی از آنان قائلند که منکر خروج مهدی، کافر است و در این باره احادیثی نیز نقل کرده اند. [۱] حتی بعضی از فقهای اهل سنت، منکر مهدی را واجب القتل می‌دانند و بعضی گفته اند: باید او را تعزیر و تأدیب کرد، تا به حق بازگردد. [۲]
متأسفانه برخی نویسندگان مسلمان، در موضوع مهم مهدویت تشکیک کرده اند که باید گفت در بسیاری از این موارد، القائات برخی از مستشرقان بی تأثیر نبوده است.
«فان فلوتن» در کتابش، قضیه مهدویت را ناشی از فشارهای سیاسی ای می‌داند که حکومت‌های وقت بر شیعه پدید آورده اند و شیعه برای رهایی از آن ظلم وستم، مهدویت را علم کرد. وی می‌نویسد:
ظلم و ستم حاکمان عباسی، از امویان کمتر نبوده است. این ظلم و ستم ها، به حدی بود که مظلومان و مستضعفان را بر آن داشت تا خود را امیدوار کنند؛ لذا چاره ای ندیدند جز این که به عقیده مهدی و انتظارش دل ببندند، تا از شدت دردهای روحی خود بکاهند. [۳]
«گلدزیهر» یکی دیگر از مستشرقان چنین اظهار نظر می‌کند: «عقیده به مهدی، برگرفته از اسطوره‌ها و امور غیر واقعی است». [۴]
این مستشرقان که متأسفانه گاهی مورد توجه نیز واقع شده اند، به تاراج و انهدام عقاید مسلمین مشغول شده اند و به هر گونه که توانسته اند در آن تشکیک کرده اند؛ از این رو بعید نیست بعضی از روشنفکران مسلمان نیز تحت تأثیر واقع شده و مهدویت را زیر سؤال ببرند. «سعد محمد حسن» استاد دانشگاه الازهر و شاگرد احمد امین می‌گوید: «شیعه، قدیمی ترین فرقه اسلامی است که به نظریه مهدویت اعتقاد پیدا کرده است». [۵]
«عبدالرحمان بدوی» می‌گوید: «کسی که عقیده به مهدی منتظر را بین مسلمین رواج داد، کعب الاحبار بود». [۶]
ولی برخلاف این غرض ورزی‌ها و ناآگاهی ها، باید گفت: اعتقاد به مهدی، مورد توجه همه فرق مسلمین و از مسلّماتی است که هرچه در آن تشکیک کردند، قوت آن، افزون شده است.
دانشمندان زیادی از اهل سنت، در موضوع امام مهدی کتاب‌ها نوشتند، یا در کتب روایی خود، احادیث مربوط به مهدی را جمع بندی و تخریج کرده اند. حتی برخی دانشمندان اهل سنت، به تواتر احادیث مهدوی قائل شده اند و برخی دیگر، کتابی مستقل در موضوع امام مهدی نوشته اند که نمونه‌هایی از این موارد را مطرح می‌کنیم.
روایات مهدوی در مصادر اهل سنت
در مصادر و منابع فراوانی از اهل سنت اعم از صحاح و مسانید و معاجم و تواریخ به روایات مهدی پرداخته شده است. با توجه به این که نقل تمام این مصادر به صدها مورد می‌انجامد، از مواردی که مورد توجه اهل فن بوده و از اهمیت فراوان نزد اهل سنت برخوردار است، به نمونه‌هایی اشاره می‌کنیم:
المصنف از عبدالرزاق بن همام بن نافع حمیدی (متوفای ۲۱۱ق) معروف به ابوبکر صنعانی.
الفتن، اثر ابن حماد نعیم بن حماد بن معاویه بن حارث خزاعی (متوفای ۲۲۸ق) معروف به ابوعبدالله مروزی که از اساتید بخاری و بعضی دیگر از صاحبان صحاح سته می‌باشد.
المصنف از ابوبکر بن ابی شیبه (متوفای ۲۳۵ق)
مسند احمد بن حنبل (متوفای ۲۴۱ق) ؛ احمد بن محمد بن حنبل از امامان چهارگانه اهل سنت، در مسندش ۱۳۴ حدیث دربارة امام مهدی گردآ ورده است.
سنن ابن ماجه، اثر محمد بن یزید ربعی قزوینی (متوفای ۲۷۳ق)
سنن ابو داوود، سلیمان بن اشعث سجستانی (متوفای ۲۷۵ق)
سنن ترمذی (متوفای۲۷۹ق)
مسند ابویعلی (متوفای ۳۰۷ق)
الملاحم اثر احمد بن جعفربن محمد معروف به ابن المنادی (متوفای ۳۳۶ق)
صحیح ابن حبان (متوفای ۳۵۶ق)
المعجم الکبیر اثر سلیمان بن احمد طبرانی (متوفای ۳۶۰ق)
المستدرک علی الصحیحین، نوشتة محمد بن عبدالله نیشابوری معروف به حاکم نیشابوری (متوفای ۴۰۵ ه. ق)
حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء ابونعیم اصفهانی (متوفای ۴۳۰ق) ؛ این نویسنده، کتاب‌های دیگری نیز ویژة امام مهدی نگاشته است که عبارتند از: نعت المهدی، الاربعون فی المهدی.
السنن الوارده فی الفتن از ابوعمرودانی (متوفای ۴۴۲ ق)
مصابیح السنه از بغوی شافعی (متوفای ۵۱۹ق)
جامع الاصول فی احادیث الرسول از ابن اثیر جزری (متوفای ۶۰۶ ق)
تاریخ دمشق ابن عساکر (متوفای ۷۱۱ق)
فرائد السمطین جوینی شافعی (متوفای ۷۲۰ ق)
المنار المنیف از ابن قیم جوزیه (متوفای ۷۵۱ق)
النهایة، تألیف ابن کثیر دمشقی (متوفای ۷۷۴ ق)
الفصول المهمة فی معرفة احوال الائمة ابن صباغ مالکی (متوفای ۸۵۵ ق) ؛ وی با این که سنی مالکی است، این کتاب را دربارة ائمه دوازدهگانه شیعه نوشته است و در فصل دوازدهم، روایات فراوانی دربارة امام مهدی مطرح می‌کند. وی در این کتاب می‌پذیرد که مهدی موعود، همان محمد بن حسن عسکری علیه السلام است که اکنون در غیبت به سر می‌برد.
الصواعق المحرقة از ابن حجر هیتمی (متوفای ۹۷۳ق)
کنزالعمال از متقی بن حسام الدین هندی (متوفای ۹۷۵ ق).
———-
منبع : رضی ؛ قادری ؛ مهدویت در صحاح سته ؛ قم: بنیاد فرهنگی مهدی موعود (عج)، ۱۳۸۸ ؛ چاپ اول
[۱]: ینابیع المودة، ص ۴۴۷؛ برهان فی علامات مهدی آخرالزمان، ص ۱۷۸.
[۲]: ناصرالدین، مجلة التمدن الإسلامیة، ش۲، ص ۶۴۳؛ القول المختصر فی علامات مهدی المنتظر، ص ۲۶.
[۳]: السیادة العربیة، ص۱۳۲.
[۴]: العقیدة و الشریعة فی الاسلام، ص ۱۸۴.
[۵]: المهدویة فی الاسلام، ص۴۸.
[۶]: مذاهب الاسلامیین، ج۲، ص ۷۷.
آخرین دیدگاه‌ها