علاّمه طباطبایی در خصوص آثار باور به امام غائب از نظر شیعه چنین می‌نگارد:
تصوّر ظهور حضرت مهدی در ردیف تصوّر قیامت می باشد که مشابه اعتقاد به پاداش و جزای اعمال، موجب حفاظت حیات معنوی مسمانان می شود؛ این باور مربوط به دو قرن و نیم پس از ظهور اسلام نیست، بلکه پیامبر پیش از ولادتش بشارت داده اند و برای شیعیان معتقد از آغاز نقطه امید بوده است. باور به ظهور مهدی به انسان نوید می دهد که جهان بشری سرانجام روزی به کمال مطلوب – که حیاتِ سراسر سعادت و خوشبختی و کامیابی است – دست خواهد یافت. با وجود ایمان به چنین حقیقتی تصوّر شکست خوردن و بی فایده بودن تلاش برای انسان مسلمان محال است. با چنین ایمان، مسلمان پیوسته خود را کامیاب می یابد و هرگز در اثر انباشت مشکلات و گرفتاری‌ها امید نجات و رستگاری را از دست نخواهد داد.
اندیشه مهدویت، انگيزه ای براي پویای شیعه در طول تاریخ شده است . امید به آینده روشن عنصر مخرّب حیات بشر یعنی نا امیدی را از میان می برد.
بِرترانْد آرتور ويليام راسل (۱۸۷۲ – ۱۹۷۰م.) انديشمند بريتانيايى در كتاب “Has Man A Future” مىنويسد:
ملّتهايى كه سرگرم جنگ سرد اند، ساليانه ۳ هزار ميليون پوند يا در هر ثانيه ۶۶,۰۰۰ پوند در راه تدارك آدم كشى خرج مىكنند! … بيش از نيمى از مردم جهان به مقدار كافى غذا نمىخورند؛ نه به آن جهت كه لازم است اين طور باشد؛ بلكه بدان جهت كه ملّتهاى ثروتمند ترجيح مىدهند به كشتن يكديگر مشغول شوند تا به ملّتهاى فقيرتر يارى كنند !
او در فصل “دانشمندان و بمب هيدروژنى” مىنويسد:
«اگر جنگ عمومى آغاز شود و اسلحهاى كه امروزه در دسترس است، مورد استفاده واقع شود، احتمال آن مىرود كه جهان چنان آغشته به ذرّات راديو اكتيو گردد كه جنگ منجر به نابودى همهى ملّتها شود؛ اعمّ از متخاصم و بىطرف.» ناراحتى اين نويسنده و يأس او از آينده به قدرى است كه در فصل نهايى كتاب مىنويسد:
من در لحظهاى تاريك (ژوئيه ۱۹۶۱ ميلادى) به نوشتن مشغول ام و نمىدانم نژاد بشر آن قدر دوام مىكند كه نوشتهى من منتشر يا در صورت انتشار، قرائت شود يا نه ؟!! …
اوضاع امنيّت اجتماعى بسيار اسفبار حاکم بر جهان چنین ناامیدی را میان اندیشمندان جهان افزایش می دهد. در بيشتر جوامع، ناهنجارىهاى اجتماعى به صورتى دهشتبار حيات اجتماعى را تهديد مىكند. سير جنايات رو به افزايش است. سرقت، قتل، تجاوز، آدم ربايى، آدمفروشى و … به شكل عجيبى رو به فزونى نهاده است. گزارشهاى مستندى كه از كشورهاى جهان مىرسد گواه روشنى از بروز اين ناامنى است.
ناامنى اقتصادىاى كه شركتهاى بزرگ و چند ملّيتى بر سرتاسر جهان عرضه مىكنند، امنيّت كار و تلاش سالم را در بسيارى از مناطق جهان به مخاطره افكنده است.
بىاعتمادى اجتماعى، بىثَباتى اقتصادى، سير فزايندهى جرايم و مفاسد جمعى، گسترش روزافزون اعتياد به مواد مخدّر و نوشيدنىهاى الكلى حتّى در سنين نوجوانى، حيوان صفتى در روابط جمعى، شكسته شدن حريم حياى عمومى و عريان زيستى، رسميّت ازدواجهاى همجنسى، ارتباطات آشكار جنسى، ناپايدارى پيوندهاى خانوادگى و افزايش روزافزون آمارهاى طلاق و عدم گرايش جوانان به تشكيل خانواده و … همه و همه گزارشهاى تلخى است از سيْر فزايندهى ناامنىهاى اجتماعى و عدم توانايى فراهم سازى امنيّت اجتماعى در جهان.
این اوضاع دستيابى به امنيّت فردى نيز در بسيارى از شهرها ناممكن مىنمايد؛ زيرا تأمين امنيّت فردى در گرو امنيّت اجتماعى و امنيّت كشورى و امنيّت منطقهاى است. با وجود ارتباط ريشهاى افراد با بخشهاى مختلف جامعه و شدّت وابستگى مردم به زندگى در سايهى فن آورى، تقريباً زندگى فردىِ بريده از پيوندهاى اجتماعى در بسيارى از مناطق جهان ناممكن شده است و طبعاً اگر در كشورى ناهنجارىهاى سياسى و اجتماعى رخ دهد، بر افراد آن جامعه نيز تأثير خواهد داشت.
نیز در اثر خلأ عقيده و انديشهى مذهبى در جهان، تعادل روانى بسيارى از مردم به هم خورده است. بروز خودكشى، حتّى در سنين پايين، افزايش بيمارىهاى عصبى و ناهنجارىهاى رفتارى و افزايش روز افزون استفاده از قرصهاى عصبى در اكثر كشورهاى جهان گزارشى است مستند از اين عدم ثَبات فردى و نبود امنيّت روانى در ميان آحاد مردم.
فِقدان عقيدهى مشتركِ صحيح به خداى جهان و وجود ترس از آينده و تاريك بودن چهرهى زمان آتى در ديدگاه بسيارى از مردم ناامنىِ روانى و مشكلات روحى را افزايش داده است.
تمدّن امروزِ جهان رويارويى عقيدتى را تشديد مىكند و بحرانهاى اقتصادىِ ناشى از طبيعت و سرشت اين تمدّن – كه بر اساس تفسير مادّى محض از زندگى پايه ريزى شده است – هر روز اختلاف سطح زندگى را در ميان افراد مختلف جهان افزايش مىدهد. اگر تا ديروز اضطراب يك انسان براى لقمهاى نان براى زيستن بود، امروز كمبود وسايل تكنولوژيك و صنعتى مورد نياز، كمبود فضاهاى آموزشى، كمبود وسايل برقى براى زندگى در جامعهى كنونى، كمبود موادّ اوليّه براى توليد فن آورى، كمبود مسكن و خانهها در سيستم شهرى، كمبود ماشين و وسايل تردّد بين شهرى، كمبود كار در نظام ادارى، كمبود هواى سالم در مراكز تجارى و پر تردّد در شهرهاى بزرگ و افزون بر اينها نگرانى از آينده از عوامل اضطراب آفرين در حيات فردى است.
رفع اين نيازها در سطح جهانى كارى ساده نيست. تجربهى گذشته نشان داده است كه توان اين گونه اصلاحات در گسترهى جهانى كارى بس دشوار و شاید ناممکن است. در این اوضاع نقشی جز ایجاد ناامیدی از آینده میان عموم مردم جوامع ندارد. رشد اندیشه های پوچ گرایانه، خودکشی، تبهکاریها، دزدی و … همه ثمرات این نافرجامی است. تنها مردمی در این اوضاع سالم می مانند که به وعده های الاهی تن در دهند و باور کنند که آینده جهان در سایه باز گشت عیسی مسیح و ظهور حجت بن حسن آینده بسیار روشن و امید بخش است.
برای این که روح امید میان باورمندان به خدا و پیامبران نمیرد خداوند به اِشَیعیای نبی وعده می دهد:
«و در ايّام آخر واقع خواهد شد كه كوهِ خانه ى خداوند بر قلّه ى كوه ها ثابت خواهد شد و فوق تلّها برافراشته خواهد گرديد و جميع امّت ها به سوى آن روان خواهند شد * و قوم هاى بسيار عزيمت كرده خواهند گفت * بيائيد تا به كوه خداوند و به خانه ى خداى يعقوب برآئيم تا طريق هاى خويش را به ما تعليم دهد و به راه هاى وى سلوك نمایيم زيرا كه شريعت از صهيون و كلام خداوند از اورشليم صادر خواهد شد * و او امّت ها را داورى خواهد نمود و قوم هاى بسيارى را تنبيه خواهد كرد و ايشان شمشيرهاى خود را براى گاو آهن و نيزه هاى خويش را براى ارّه ها خواهند شكت و امّتى بر امّتى شمشير نخواهد كشيد و بار ديگر جنگ را نخواهند آموخت.»[۱]از این روست که پیامبر اسلام فرمودند:
بهترین کارهای امّت من انتظار گشایش از سوی خداست.[۲]از این رو انتظار ظهور حضرت مهدي نه تنها موجب سستي و تنبلی در اصلاحات اجتماعی نمی شود و انسان را از تکاپور باز نمی دارد بلکه روح اصلاحگری و اصلاح پذیری جامعه را میان باورمندان به ظهور حضرت مهدی و معتقدان بازگشت حضرت عیسی زنده نگه می دارد.
تشکیل جامعه های آرمانی میان یهودیان، مسیحیان، هندوها و مسلمانان گواه دیگر از نقش این انتظار است. این بحث را در مقاله “جامعه های آرمانی در جهان” به تفصیل بررسی شده است.
بنابراين اعتقاد به وجود حضرت بقيه الله – عجل الله فرجه – و بازگشت حضرت مسیح خود مهمترين انگيزه براي تلاشهاي اجتماعي و سازندگي در جامعه است.
________________
[۱] کتاب مقدس، كتاب اِشَعْيا نبى، باب ۲ آيات ۲ – ۴.
[۲] بحارالأنوار ۵۰ : ۳۱۷ ، وَ مِمَّا كَتَبَ ابا محمد علیه السلام إِلَى عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ بَابَوَيْهِ الْقُمِّيِّ … عَلَيْكَ بِالصَّبْرِ وَ انْتِظَارِ الْفَرَجِ فَإِنَّ النَّبِيَّ صلی الله علیه و آله قَالَ: أَفْضَلُ أَعْمَالِ أُمَّتِي انْتِظَارُ الْفَرَجِ وَ لَا تَزَالُ شِيعَتُنَا فِي حُزْنٍ حَتَّى يَظْهَرَ وَلَدِيَ الَّذِي بَشَّرَ بِهِ النَّبِيُّ ص يَمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً فَاصْبِرْ يَا شَيْخِي يَا أَبَا الْحَسَنِ عَلَى أَمْرِ جَمِيعِ شِيعَتِي بِالصَّبْرِ فَإِنَّ الْأَرْضَ لِلَّهِ يُورِثُها مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ وَ السَّلَامُ عَلَيْكَ وَ عَلَى جَمِيعِ شِيعَتِنَا وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ بحارالأنوار ۵۱: ۱۵۶، ۱- إكمال الدين.
الدَّقَّاقُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ هَارُونَ الرُّويَانِيِّ عَنْ عَبْدِ الْعَظِيمِ الْحَسَنِيِّ قَالَ دَخَلْتُ عَلَى سَيِّدِي مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ ع وَ أَنَا أُرِيدُ أَنْ أَسْأَلَهُ عَنِ الْقَائِمِ أَ هُوَ الْمَهْدِيُّ أَوْ غَيْرُهُ فَابْتَدَأَنِي فَقَالَ يَا أَبَا الْقَاسِمِ إِنَّ الْقَائِمَ مِنَّا هُوَ الْمَهْدِيُّ الَّذِي يَجِبُ أَنْ يُنْتَظَرَ فِي غَيْبَتِهِ وَ يُطَاعَ فِي ظُهُورِهِ وَ هُوَ الثَّالِثُ مِنْ وُلْدِي وَ الَّذِي بَعَثَ مُحَمَّداً بِالنُّبُوَّةِ وَ خَصَّنَا بِالْإِمَامَةِ إِنَّهُ لَوْ لَمْ يَبْقَ مِنَ الدُّنْيَا إِلَّا يَوْمٌ وَاحِدٌ لَطَوَّلَ اللَّهُ ذَلِكَ الْيَوْمَ حَتَّى يَخْرُجَ فَيَمْلَأَ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً وَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى يُصْلِحُ أَمْرَهُ فِي لَيْلَةٍ كَمَا أَصْلَحَ أَمْرَ كَلِيمِهِ مُوسَى ع لِيَقْتَبِسَ لِأَهْلِهِ نَاراً فَرَجَعَ وَ هُوَ رَسُولُ نَبِيٍّ ثُمَّ قَالَ علیه السلام أَفْضَلُ أَعْمَالِ شِيعَتِنَا انْتِظَارُ الْفَرَجِ
آخرین دیدگاه‌ها