از جمله تكاليف و وظائف دوران غيبت و پنهانی حضرت مهدی علیه السلام، انتظار فرج آن حضرت است. این موضوع تنها توسّط پیشوایان اسلام مطرح نشده است؛ بلکه تمام پیامبران خدا امّت خویش را به انتظار فرج این پیشوای هدایت دعوت کرده اند.
در زبور حضرت داود چنین می خوانیم:
*۸ به سبب شريران، خويش را مشوّش مساز … ۹* زيرا كه شَريران منقطع خواهند شد و امّا منتظرانِ خداوند وارث زمين خواهند بود … ۱۱* و امّا حليمان وارث زمين خواهند شد و از فراوانىِ سلامتى متَلذّذ خواهند گرديد … ۱۷* زيرا كه بازوهاى شريران شكسته خواهد شد و امّا صالحان را خداوند تأييد می كند. ۱۸* خداوند روزهاى كاملان را می داند و ميراث ايشان خواهد بود تا ابدَ الآباد … ۳۴* منتظر خداوند باش و طريق او را نگاه دار تا تو را به وراثت زمين برافرازد. چون شريران منقطع شوند، آن را خواهى ديد … ۳۸* امّا خطاكاران جميعاً هلاك خواهند گرديد و عاقبت، شريران منقطع خواهد شد. ۳۹* و نجات صالحان از خداوند است.»[۱]
نیز حضرت عیسی به یاران خود می فرماید:
۳۴* هر آينه به شما می گويم: تا اين همه واقع نشود، اين طايفه نخواهد گذشت. ۳۵* آسمان و زمين زايل خواهد شد؛ ليكِن سخن من هرگز زايل نخواهد شد. ۳۶* امّا از آن روز و ساعت هيچ كس اطلاع ندارد؛ حتّى ملائكه ى آسمان؛ جز پدرِ من و بس… ۴۳* ليكِن اين را بدانيد كه اگر صاحب خانه می دانست در چه پاس از شب دزد می آيد، بيدار می ماند و نمی گذاشت كه به خانه اش نقب زند. ۴۴* لهذا شما نيز حاضر باشيد؛ زيرا در ساعتى كه گمان نبريد، پسر انسان[۲] می آيد. ۴۵* پس آن غلام امين و دانا كيست كه آقايش او را بر اهل خانه ى خود بگمارد تا ايشان را در وقت معيّن خوراك دهد ؟ ۴۶* خوشا به حال آن غلامى كه چون آقايش آيد، او را در چنين كار مشغول يابد! ۴۷* هر آينه به شما می گويم كه او را بر تمام ما يَمْلَك خود خواهد گماشت. ۴۸* ليكِن هرگاه آن غلام شرير با خود گويد كه: آقاى من در آمدن تأخير می نمايد ۴۹ * و شروع كند به زدن همقطاران خود و خوردن و نوشيدن با مِىْ گساران، ۵۰ * هر آينه آقاى آن غلام آيد؛ در روزى كه منتظر نباشد و در ساعتى كه نداند ۵۱ * و او را دو پاره كرده نصيبش را با رياكاران قرار دهد؛ در مكانى كه گريه و فشار دندان خواهد بود.»[۳] پیامبر اسلام فرمودند:
بهترین کار امّت من انتظار فرج از جانب خداست.[۴] نیز امام سجاد علیه السلام فرمود:
انتظار فرج یکی از مهمترین راه های گشایش (مشکلات) است.[۵]
مفهوم انتظار
انتظار فرج یعنی چشم به راه روزگاري بودن كه انسانيّت از يك زندگاني عادلانه برخوردار باشد و تحت رهبري و زعامت حضرت مهدي عليه السلام به بالاتری درجات انسانی دست یابد. در اين مفهوم گسترده انتظار تمام مذاهب اسلامي، بلکه تمام ادیان آسمانی شريكند. در منطق پیشوایان آسمانی هر لحظه و هر روز ممکن است آن جامعه شکوهمند به دست موعود ملّت ها یعنی حضرت حجّت بن حسن برپاشود .
حضرت عیسی علیه السلام به یاران خود می فرماید:
۳۰* هر آينه به شما می گويم: تا جميع اين حوادث واقع نشود، اين فرقه نخواهند گذشت. ۳۱* آسمان و زمين زايل می شود؛ ليكِن كلمات من هرگز زايل نشود. ۳۲* ولى از آن روز و ساعت، غير از پدر، هيچ كس اطّلاع ندارد؛ نه فرشتگان در آسمان و نه پسر هم. ۳۳* پس بر حذر و بيدار شده دعا كنيد؛ زيرا نمی دانيد كه آن وقت كى می شود؛ ۳۴* مثل كسى كه عازم سفر شده خانه ى خود را واگذارد و خادمان خود را قدرت داده هر يكى را به شغلى خاص مقرّر نمايد و دربان را امر فرمايد كه بيدار بماند. ۳۵* پس بيدار باشيد! زيرا نمی دانيد كه در چه وقت صاحب خانه می آيد؛ در شام يا نصف شب يا بانگ خروس يا صبح. ۳۶* مبادا ناگهان آمده شما را خفته يابد! ۳۷* امّا آنچه [را] به شما می گويم به همه می گويم: بيدار باشيد!»[۶]یک منتظر سه ويژگي دارد:
ویژگی عقيدتي
ویژگی روحي
ویژگی رفتاري
اگر این سه ویژگی در فردی منتظر فراهم نباشد انتظار او مفهومي راستين ندارد و تنها یک ادّعایی تو خالی است. بنی اسراییل در خطاب به حضرت موسي گفتند:
« تو همراه با خداي خودت برويد و بجنگيد، ما اينجا نشسته ايم. »[۷] اين همان عقيده نادرستي است كه فرد براي انسان ها درخواست و آرزوي نيكي و خير کند، بدون اين كه خودش كار و تلاشي در این راه مبذول دارد.
۱): ویژگی عقيدتي
اوّل: اعتقاد داشتن به اين كه آرمان تمام پیامبران آسمانی، صالح شدن بشريّت است و در آينده عدل مطلق سراسر گیتی را فرامی گیرد و وعده خداوند در قرآن مجيد و تمام کتاب های آسمانی تخلّف ناپذير است. دوم: اعتقاد به اين كه آن رهبر پيروز، آخرین جانشین پیامبر خاتم یعنی حضرت حجت بن حسن عسکري است و بپذیرد که ایشان موعود تمام ملّت هاست . اصبغ بن نُباته از یاران خاص حضرت امیر المومنین از آن بزرگوار نقل می کند که فرمود:
مهدی از ما خاندان است که آخر الزمان می آید و در هیچ امّتی از امّت ها مهدیی جز او مورد انتظار نبوده است.[۸]
۲): ویژگی روحي و نفساني
اين ویژگی از دو امر اصلي تشكيل مي شود : اوّل: آمادگي كامل براي تحقّق يافتن و پياده شدن عدالت كامل به طوري كه اگر انسان جزء دعوت كنندگان و ايثارگران در راه آن حضرت نباشد لااقل فردي شايسته براي پذيرش دعوت آن حضرت باشد . دوم: چون دمیدن سپیده فجر ظهور و برپایی آن حکومت معهود ناگهانی است و به این سخن همه ی سفیران آسمانی خبر داده اند چنان که حضرت عیسی مسیح به یاران خود فرموده است:
۳۰* هر آينه به شما می گويم: تا جميع اين حوادث واقع نشود، اين فرقه نخواهند گذشت. ۳۱* آسمان و زمين زايل می شود؛ ليكِن كلمات من هرگز زايل نشود. ۳۲* ولى از آن روز و ساعت، غير از پدر، هيچ كس اطّلاع ندارد؛ نه فرشتگان در آسمان و نه پسر هم … ۳۵* پس بيدار باشيد! زيرا نمی دانيد كه در چه وقت صاحب خانه می آيد؛ در شام يا نصف شب يا بانگ خروس يا صبح. ۳۶* مبادا ناگهان آمده شما را خفته يابد! ۳۷* امّا آنچه [را] به شما می گويم به همه می گويم: بيدار باشيد!»[۹]نیز حضرت رضا علیه السلام به نقل از پدران خود به دعبل خزاعی – شاعر توانمند عهد عباسی – فرمود:
از پیامبر خدا پرسیدند: چه زمان آن قیامگر از فرزندان شما قیام می کند؟ فرمودند: مثال قیام او چون برپایی قیامت است … ناگهان فرامی رسد.[۱۰] بايد همه وقت برای تحقّق عدالت جهاني و دميده شدن سپيده امید و آسایش منتظر باشد.
۳): ویژگی رفتاري و عملي
اگر كسي بخواهد نمونه يك منتظر راستين باشد، بايد پايبند احكام الاهي بوده و دستورات خداوند را بر علاقه هاي فردي و شخصي ترجيح دهد، پيروي راستين براي حق و عدالت الاهي باشد. دستاورد این حال پیدا شدن اراده اي قوي و نيرومند و اخلاصي راستين خواهد شد كه فرد آماده ی درک زمان ظهور می شود و برای پذيرش مسئوليت هاي روز موعود مهیّا مي گردد.
و اما آن مسلمان شيعه اي كه مي داند اما م و پيشوايش همزمان با اوست ، واعمال و رفتارش در معرض ديد حضرت است و هر لحظه ممكن است به او بنگرد و كارهاي زشت او باعث ناراحتي و تاسف حضرت مي شود ، او علاوه بر آنكه خود را آماده روز ظهور مي كند، خود را در محضر آن حضرت ديده و در حضور او مسئوليت دارد و در تمام دوران زندگي مواظب است يك لحظه هم از فرمان حضرت سرپيچي نكند .اين احساس خود موجب مي شود كه انسان زودتر به آن حد و درجه مطلوب برسد ،كه پيروزي در امتحان و آزمايش الهي و آمادگي براي روز موعود است .
________________
[۱]كتاب مزامير داوود، مزمور سى و هفتم
[۲]پسر انسان” در كتاب مقدّس به معانى گوناگون به كار رفته است. مستر هاكس در قاموس كتاب مقدّس، ص ۲۱۹ ذيل “پسر خواهر” گويد: «اين لفظ در عهد جديد ۸۰ دفعه مذكور است و در ۳۰ موضع از آنها قصد از خداوند عيسى مسيح است … گاهى قصد از اين عبارت يعنى “پسر انسان” خود انسانى است». لذا اين لقب به حضرت مسيح اختصاص ندارد و مىتواند تمام فرزندان حضرت آدم مراد باشد ؛ ولى از صفاتى كه در ادامه ى عبارت بيان شده است، چنين برمىآيد كه منظور آخرين وصىّ از اوصياى الاهى يعنى حضرت بقيّة اللَّه حجّة بن حسن عليه السلام است.
[۳]انجيل مَتّى، باب ۲۴
[۴]بحارالأنوار ۵۰: ۳۱۷ ، وَ مِمَّا كَتَبَ ابا محمد علیه السلام إِلَى عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ بَابَوَيْهِ الْقُمِّيِّ … عَلَيْكَ بِالصَّبْرِ وَ انْتِظَارِ الْفَرَجِ فَإِنَّ النَّبِيَّ صلی الله علیه و آله قَالَ: أَفْضَلُ أَعْمَالِ أُمَّتِي انْتِظَارُ الْفَرَجِ وَ لَا تَزَالُ شِيعَتُنَا فِي حُزْنٍ حَتَّى يَظْهَرَ وَلَدِيَ الَّذِي بَشَّرَ بِهِ النَّبِيُّ ص يَمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً فَاصْبِرْ يَا شَيْخِي يَا أَبَا الْحَسَنِ عَلَى أَمْرِ جَمِيعِ شِيعَتِي بِالصَّبْرِ فَإِنَّ الْأَرْضَ لِلَّهِ يُورِثُها مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ وَ السَّلَامُ عَلَيْكَ وَ عَلَى جَمِيعِ شِيعَتِنَا وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ
بحارالأنوار ۵۱ : ۱۵۶، ۱- إكمال الدين. الدَّقَّاقُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ هَارُونَ الرُّويَانِيِّ عَنْ عَبْدِ الْعَظِيمِ الْحَسَنِيِّ قَالَ دَخَلْتُ عَلَى سَيِّدِي مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ ع وَ أَنَا أُرِيدُ أَنْ أَسْأَلَهُ عَنِ الْقَائِمِ أَ هُوَ الْمَهْدِيُّ أَوْ غَيْرُهُ فَابْتَدَأَنِي فَقَالَ يَا أَبَا الْقَاسِمِ إِنَّ الْقَائِمَ مِنَّا هُوَ الْمَهْدِيُّ الَّذِي يَجِبُ أَنْ يُنْتَظَرَ فِي غَيْبَتِهِ وَ يُطَاعَ فِي ظُهُورِهِ وَ هُوَ الثَّالِثُ مِنْ وُلْدِي وَ الَّذِي بَعَثَ مُحَمَّداً بِالنُّبُوَّةِ وَ خَصَّنَا بِالْإِمَامَةِ إِنَّهُ لَوْ لَمْ يَبْقَ مِنَ الدُّنْيَا إِلَّا يَوْمٌ وَاحِدٌ لَطَوَّلَ اللَّهُ ذَلِكَ الْيَوْمَ حَتَّى يَخْرُجَ فَيَمْلَأَ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً وَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى يُصْلِحُ أَمْرَهُ فِي لَيْلَةٍ كَمَا أَصْلَحَ أَمْرَ كَلِيمِهِ مُوسَى ع لِيَقْتَبِسَ لِأَهْلِهِ نَاراً فَرَجَعَ وَ هُوَ رَسُولُ نَبِيٍّ ثُمَّ قَالَ علیه السلام أَفْضَلُ أَعْمَالِ شِيعَتِنَا انْتِظَارُ الْفَرَجِ
[۵] بحارالأنوار ۳۶: ۸۶ ، ح ۱. الإحتجاج .عَنْ أَبِي حَمْزَةَ الثُّمَالِيِّ عَنْ أَبِي خَالِدٍ الْكَابُلِيِّ قَالَ دَخَلْتُ عَلَى سَيِّدِي عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ زَيْنِ الْعَابِدِينَ علیه السلام فَقُلْتُ لَهُ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ ص أَخْبِرْنِي بِالَّذِينَ فَرَضَ اللَّهُ طَاعَتَهُمْ وَ مَوَدَّتَهُمْ وَ أَوْجَبَ عَلَى عِبَادِهِ الِاقْتِدَاءَ بِهِمْ بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فَقَالَ لِي : … يَا بَا خَالِدٍ إِنَّ أَهْلَ زَمَانِ غَيْبَتِهِ وَ الْقَائِلِينَ بِإِمَامَتِهِ وَ الْمُنْتَظِرِينَ لِظُهُورِهِ ع أَفْضَلُ مِنْ أَهْلِ كُلِّ زَمَانٍ لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَى ذِكْرُهُ أَعْطَاهُمْ مِنَ الْعُقُولِ وَ الْأَفْهَامِ وَ الْمَعْرِفَةِ مَا صَارَتْ بِهِ الْغَيْبَةُ عَنْهُمْ بِمَنْزِلَةِ الْمُشَاهَدَةِ وَ جَعَلَهُمْ فِي ذَلِكَ الزَّمَانِ بِمَنْزِلَةِ الْمُجَاهِدِينَ بَيْنَ يَدَيْ رَسُولِ اللَّهِ ص بِالسَّيْفِ أُولَئِكَ الْمُخْلَصُونَ حَقّاً وَ شِيعَتُنَا صِدْقاً وَ الدُّعَاةُ إِلَى دِينِ اللَّهِ سِرّاً وَ جَهْراً وَ قَالَ علیه السلام انْتِظَارُ الْفَرَجِ مِنْ أَعْظَمِ الْفَرَجِ
[۶]مَرْقُس، باانجيل ب۱۳
[۷] سوره مائده :۲۴
[۸]دلائلالإمامة: ۲۵۶. أخبرني أبو الحسين محمد بن هارون بن موسى قال: حدثنا محمد بن جرير الطبري قال: حدثنا عيسى بن عبد الرحمن قال: أخبرنا الحسن بن الحسين العرني قال: حدثنا يحيى بن يعلى الأسلمي و علي بن القاسم الكندي و يحيى بن المساور عن علي بن المساور عن علي بن الحزور عن الأصبغ بن نباتة قال: كنّا مع علي بالبصرة و هو على بغلة رسول الله و قد اجتمع هو و أصحاب محمد فقال: … و المهدي منا في آخر الزمان لم يكن في أمة من الأمم مهدي ينتظر غيره
[۹]انجيل مَرْقُس، باب۱۳
[۱۰]عيونأخبارالرضا(ع) ۲: ۲۶۶ و بحارالأنوار ۵۱: < 154 فَقَالَ لِي [الرِّضَا]: يَا خُزَاعِيُّ: ... وَ لَقَدْ حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ أَبِيهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِيٍّ علیه السلام أَنَّ النَّبِيَّ صلی الله علیه و آله قِيلَ لَهُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! مَتَى يَخْرُجُ الْقَائِمُ مِنْ ذُرِّيَّتِكَ؟ فَقَالَ: مَثَلُهُ مَثَلُ السَّاعَةِ لا يُجَلِّيها لِوَقْتِها إِلَّا هُوَ ثَقُلَتْ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ لا تَأْتِيكُمْ إِلَّا بَغْتَةً.
آخرین دیدگاه‌ها