دعای بر فرج امام زمان علیه السلام امتثال فرمان آن حضرت است. در توقيع شريفي که از آن حضرت روايت شده، چنين آمده است: و بسيار دعا کنيد براي تعجيل فرج که آن فرج شما است. [۱]
ميگويم: با دقّت در قسمت پيشين اين فرمايش ترديدي نمي ماند که منظور از فرج، ظهور آن حضرت است نه تعجيل فرج و گشايش خود مردم. ما قبل اين گفتار چنين است: و امّا علّت آنچه از غيبت واقع شده، پس خداوند – عزّ و جلّ – مي فرمايد: «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَسْئَلُوا عَنْ أَشْياءَ إِنْ تُبْدَ لَکُمْ تَسُوءکُمْ»؛ [۲] اي کساني که ايمان آورده ايد سؤال نکنيد از چيزهايي که اگر برايتان افشا شود به ضرر شماست. به درستي که هيچ يک از پدرانم نبود مگر اين که بيعتي از طاغوت زمانش بر گردنش قرار داشت، و حال آن که من هنگامي که خروج ميکنم، هيچ کدام از طاغوتها بر گردنم بيعتي ندارند. و امّا نحوه بهره وري از من در دوران غيبتم همانند بهره وري از خورشيد است هنگامي که ابر آن را از ديدگان پوشانده باشد. و من البتّه مايه ايمني اهل زمين هستم همچنان که ستارگان مايه ايمني اهل آسمانند، پس از آنچه براي شما فايده اي ندارد مپرسيد، و براي آگاه شدن از آنچه تکليف نداريد خود را به زحمت ميندازيد، و بسيار دعا کنيد براي تعجيل فرج که آن فرج شماست، و سلام بر تو اي اسحاق بن يعقوب و بر هرکه پيرو راه حق باشد. [۳]
اسحاق بن يعقوب – که اين توقيع خطاب به او صادر شده – علماي ما چيزي درباره اش نگفتهاند، مگر اينکه اعتماد و اطمينان کليني و ساير بزرگان و مشايخ بر او بر خوبي و جلالت قدرش دلالت دارد. همچنين سلام کردن مولي صاحب الزمان – عجّل اللَّه فرجه الشريف – بر او – در اين توقيع – بهترين دليل بر عظمت و شخصيت والاي اوست. و امّا در باره اين جمله: «آن فرج شماست» يکي از چند احتمال وجود دارد:
احتمال يکم: اينکه منظور فرج خود آن حضرت و بيان علّت امر به دعا کردن براي فرج باشد، به عبارت ديگر: آن حضرت تأکيد مي فرمايد که: فرج شماها بستگي به ظهور من دارد، نزديک بودن اسم اشاره (ذلک = آن) به کلمه فرج مؤيد اين احتمال است. همچنين تمام رواياتي که بيانگر آنند که با فرج آن حضرت براي اولياي خدا فرج حاصل مي گردد،
احتمال دوم: اينکه منظور فرج آن حضرت است، و بيان علّت اين که فرموده: بسيار دعا کنيد. [يعني: بسيار دعا کردن مايه فرج است].
احتمال سوم: اينکه مقصود از آن، همين دعا براي تعجيل فرج باشد، يعني: با دعا کردن براي تعجيل فرج و ظهور من، فرج شما حاصل ميشود.
احتمال چهارم: اينکه منظور بيان اثر بسيار دعا کردن است، يعني: با بسيار دعا کردن براي تعجيل فرج و ظهور من، فرج شما حاصل ميگردد.
با توجه به اينکه کلمه ذلک – چنانکه در علم نحو ثابت است – براي اشاره به دور ميباشد، دو احتمال اخير نزديک تر به واقع به نظر ميآيد، و نيز در تأييد اين دو احتمال مضمون روايتي است که: فرشتگان براي کسي که در حق برادر مؤمن خود در حال غياب او دعا کند، چندين برابر آنچه دعا کرده از درگاه خداوند درخواست مينمايند و نيز در بعضي روايات دلالت بر مقصود هست.
اگر بگوييد: معني حاصل شدن فرج براي دعا کننده چيست؟
ميگويم: حاصل شدن فرج براي دعا کننده به يکي از چند نحوه است:
۱ – اينکه به آرزوهاي دنيايي و حوائج و خواستههاي مختلفي که در راه آنها تلاش مي کند، به برکت اين دعا خواهد رسيد زيرا که اين دعا وسيله هرگونه خير و صلاح است.
۲ – اينکه خداوند به برکت اين دعا به جاي اميدي که دارد، از او همّ و غم را دور مي سازد و حاجتش را برمي آورد، زيرا که کمک به مظلوم سبب ياري خداوند به کمک کننده است.
۳ – اينکه خداوند متعال صبر و استقامت در محنتها و سختي ها را به او عنايت فرمايد، و در نرسيدن به مقصود به او تحمّل و خويشتن داري دهد، و دشواريها را بر او آسان گرداند، همچنان که آهن را براي داوود عليه السلام نرم کرد. البته تمام اينها بر فرض آن است که حکمت الهي بر آن نباشد که فرج کلّي واقع شود، و آن صاحب دعوت نبوي و صولت حيدري و شجاعت حسيني ظهور يابد، که اگر آن فرج واقع شود مقصود نهايي و منظور اصلي تحقق يافته است. و بايد گفت که ظاهراً اين امر بر استحباب دلالت دارد، و نديده ام که کسي از علماي ما به وجوب آن فتوي داده باشد. و شاهد بر مستحب بودنش علّت آوردن در جمله بعد است، اضافه بر اينکه در فرمايشات امامان عليهم السلام اوامر بسياري هست که بر استحباب دلالت دارد، و نيز اگر واجب بود بيشتر اهل ايمان بلکه همه ايشان آن را مي شناختند، چون عامّ البلوي است، همانطور که ساير واجبات را مي شناسند. و اينکه امر با واژه: (أکثروا: بسيار دعا کنيد) آمده بر آنچه از احتمالات اختيار کرديم دلالت دارد.
(رک: مکیال المکارم؛ محمدتقی موسوی اصفهانی؛ مترجم: مهدی حائری قزوینی)
——————————————————————————–
[۱] کمال الدين ۴۸۵:۲؛ و احتجاج ۲۸۴:۲.
[۲] سوره مائده، آيه ۱۰۱.
[۳] کمال الدين ۴۸۵:۲؛ و بحار الانوار ۹۲:۵۲.
آخرین دیدگاهها